სტატიაში მოცემულია გრიგოლ რობაქიძის რომანების პოეტიკის განსაზღვრის პირველი ცდა, გატარებულია თვალსაზრისი, რომ რობაქიძის რომანები წარმოადგენს მოდერნისტული რომანის განსხვავებულ ტიპს, კერძოდ, ონტოლოგიურ რომანს. 

აღნიშნული სტატია ეხება პლატონის დიალოგის, „სოფისტის," სტრუქტურული და კომპოზიციური ორგანიზაციის საკითხის კვლევას. ნაშრომში გამოყენებულია სტრუქტურული ანალიზის მეთოდი და წარმოდგენილია ამ დიალოგისა და მისი ცალკეული ეპიზოდების კვლევის შედეგად მიღებული სტრუქტურები და მათი მახასიათებლები.

ქართული საბჭოთა ლიტერატურის სიღრმისეული,  დეიდეოლოგიზებული და  მიუკერძოებლი ანალიზის გარეშე  შეუძლებელია ქართული ლიტერატურის  სრულყოფილი ისტორიის შექმნა. სტატიაში განხილულია ქართული სოცრეალისტური  ლიტერატურის რამდენიმე თავისებურება: მისი დამოკიდებულება ცხოვრებისადმი, ტრადიციებისადმი და "სოცრეალისტური ჰეპი ენდი".

სტატიაში ტიპოლოგიური თვალსაზრისით განხილულია გალაკტიონისა და გერმანული რომანტიზმის უმთავრესი წარმომადგენლის, ნოვალისის, პოეზიის ძირითადი სახისმეტყველებითი კონცეპტები და წარმოჩენილია მათი როგორც კონცეპტუალური სიახლოვე, ისე თავისებურებანი  და განსხვავება.

სტატიაში არისტოტელეს „პოეტიკა" ჰომეროსისეული ნოვატორობის ერთ მნიშვნელოვან ასპექტთან მიმართებითაა განხილული. აღნიშნული წყაროსა და თანამედროვე ჰომეროლოგიური კონცეფციების გათვალისწინებით ჩამოყალიბებულია „ილიადის" ფორმირების ხანგრძლივ პროცესში სავარაუდოდ არსებული ზეპირი და წერილობითი ეტაპების გასამიჯნი კრიტერიუმები, რის საილუსტრაციოდაც გაანალიზებულია პოემის IX სიმღერა.

სტატიაში განხილულია არგენტინელი მწერლისა და  მოაზროვნის, ხორხე ლუის ბორხესის, შემოქმედების ადრეული პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო ნაწარმოები „მზაკვრობის მსოფლიო ისტორია", მთავარი გმირების ხასიათი და მათი პიროვნების წარმოჩენის ავტორისეული მეთოდები.

ჩვენი კვლევის მიზანია, ოთარ ჩხეიძის თხზულების, „არტისტული გადატრიალების," მაგალითზე წარმოვადგინოთ, როგორ აისახა პოსტსაბჭოთა საქართველოს სამოქალაქო და ეთნოკონფლიქტები ლიტერატურულ ტექსტებში, როგორია ავტორის დამოკიდებულება სამოქალაქო დაპირისპირებაში მონაწილე მხარეებისადმი  და ლიტერატურული ფიქციისა და რეალობის   ურთიერთმიმართების  პრობლემა.

სტატიაში განხილულია დავით გურამიშვილის ორი ლექსის („ლოცვა, ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა მოშივდა და ღმერთს პური სთხოვა" და „სამების ვედრება: გზის წარმართვის თხოვნა დავითისაგან") რაობა და არსი, რომელთა წყაროა საუფლო ლოცვა „მამაო ჩვენო". ამ ლექსებით წარმოჩნდა პოეტის ქრისტიანული მსოფლმხედველობა და გამოვლინდა მისი პოეტური შესაძლებლობები. 

სტატიაში მოდერნისტული ლირიკული დისკურსის კონტექსტში ინტერპრეტირებულია გალაკტიონ ტაბიძის ლირიკული ტექსტი - „ლურჯა ცხენები". სწორედ „ლურჯა ცხენებით" ფუძნდება ახალი მოდერნისტული ლირიკული დისკურსი ქართულ ლირიკაში. „ლურჯა ცხენების" გამოქვეყნების თარიღი (1915) შეგვიძლია განვიხილოთ, როგორც ქართული მოდერნისტული ლირიკის დაბადება.

სტატიაში განხილულია თანამედროვე თურქულ ლიტერატურაში ქალი ავტორების სამწერლობო სივრცეში დამკვირდების პროცესი. მოყვანილია სხვადასხვა ქალი ავტორის მოსაზრება ცნება „ქალური ლიტერატურის" შესახებ. ყურადღება გამახვილებულია ქალური ისტერიულობის ტექნიკაზე, რომელიც პატრიარქალური დისკურსის რღვევის  ქალურ სტრატეგიას წარმოადგენს.

სტატიაში განხილულია ჰუგო ფონ ჰოფმანსთალის მხატვრულ-ესეისტური შემოქმედების ცენტრალური ტექსტის - „ლორდი ჩანდოსის წერილი" - ფილოსოფიურ-თეორიული საფუძვლები და მისი მიმართება ფრიდრიხ ნიცშეს ლინგვისტური შეხედულებების მთავარ დებულებებთან. 

სტატიაში განხილულია ინგლისელი მწერლის, ოლდოს ჰაქსლის, მოღვაწეობის ამერიკულ ეტაპზე შექმნილი  პირველი რომანი -  „და ბოლოს გედი მაინც კვდება“ -  და მწერლის თვალით დანახული ამერიკა, როგორც არქეტიპული ტექნოკრატიის საუკეთესო მაგალითი, სადაც ყველაზე მკაფიოდ ჩანს ტექნოლოგიური და სამეცნიერო პროგრესის გავლენა ადამიანზე.

სტატიაში განხილულია ბასილი დიდის დამოკიდებულება წარმართული კულტურისადმი, ლიტერატურისადმი.  ტექსტის დეტალური ანალიზის საფუძველზე   შესწავლილია ტრაქტატის სავარაუდო წყაროები,  ინტერტექსტუალური მიმართებანი პლატონსა და პლუტარქესთან.  ნაჩვენებია კესარიელი წმინდა მამის ცდა, მოარგოს ერთმანეთს ანტიკური და ქრისტიანული ღირებულებები. 

სტატიაში განხილულია შექსპირის „ჰამლეტსა“ და მასში დადგმულ პიესა „გონზაგოს მკვლელობას“ შორის არსებული მეტადრამატული მიმართება. ორივე პიესა არსებითად ერთსა და იმავე სინამდვილეს ასახავს, რითაც მინიშნებულია, რომ ჩვენი სინამდვილეც მსგავსი არსის მატერებელია. ამიტომ სტატიაში შემოგვაქვს პირობითი ტერმინი „მეტაჰამლეტი“.

ჯეიმზ ჯოისის რომანი ,,ღამისთევა ფინეგანისათვის’’ დღესაც მკვლევართა დიდ ინტერესს იწვევს. მასში მრავალი ბიბლიური, ლიტერატურული თუ მითოსური ალუზიაა. სტატიაში განხილულია რომანის ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟის, ჰამფრი ჩიმპდენი ეართვიკერის, სახე, კერძოდ, გაანალიზებულია მისი კავშირი ირლანიურ მითოლოგიასთან და ის წარმოჩენილია, როგორც ირლანდიის მაღალი მეფე.

სტატიაში განხილულია Gedankenlyrik-ის ცნების წარმოშობისა და განვითარების ცენტრალური ასპექტები და ფილოსოფიურ პოეზიასთან მისი ურთიერთმიმართების საკითხები.  არის ცდა ფილოსოფიური პოეზიის ძირითადი მარკერების დადგენისა.

„ილიადის“ 9.198 სტრიქონში აქილევსი, სავარაუდოდ, მხოლოდ სამ ელჩს - მის მეგობრებს - ორობითი რიცხვით მიმართავს, რაც მეორდება 204-ე სტრიქონშიც, თუმცა, მრავლობითი რიცხვის ფორმით. ამ საკითხის გასარკვევად პასუხი უნდა გასცემოდა რამდენიმე პრობლემურ კითხვას, რისთვისაც საჭირო გახდა ელჩობის მთელი სცენის გადააზრება, თუმცა, კვლავაც, უნიტარისტული პოზიციიდან.

გივი მარგველაშვილის „მუცალი“ ევროპული პოსტმოდერნიზმის საინტერესო ნიმუშია,  რომელშიც ქართული ლიტერატურული მასალა (ვაჟა ფშაველას „ალუდა ქეთელაური“, ნიკოლოზ ბარათაშვილის „მერანი“)   და თემატიკა   დასავლურ დისკურსსაა  მისადაგებული. „მუცალში“  პოსტმოდერნიზმის ესთეტიკის გამოვლენის ფორმებიდან   ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კლასიკური ლიტერატურული ტექსტების  დეკონსტრუქციაა.  

სტატია ნორვეგიელი მწერლის იუსტაინ გორდენის ბესტსელერს „ფორთოხლის გოგონა“ შეეხება და მოგვითხრობს ინტერტექსტუალური ძიებების შესახებ გორდენის შემოქმედებაში. ხაზგასმულია მწერლის უნარი: მსუბუქად, ცოტა გულუბრყვილოდაც კი და საინტერესოდ ისაუბროს ყველაზე რთულზე, „შეიტყუოს“ მკითხველი ინტერაქციაში საკუთარ თავთან, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია იმ უამრავი შესაძლებლობებიდან, რასაც ლიტერატურა გვთავაზობს.

სტატია შეისწავლის ირაკლი ჩარკვიანის რომანს "მშვიდი ცურვა" ავტოფიქციურ პროზასთან მიმართებით და მასში გამოყენებული ნარატივების ფორმებსა და ფუნქციებს. სტატია ასევე განიხილავს ავტოფიქციის ფენომენს და მასთან დაკავშირებულ ძირითად ტერმინებსა და საკითხებს.

წინამდებარე სტატიაში განვიხილავთ აღმოსავლეთ-დასავლეთის შეხვედრის თემას და კულტურათა კონფრონტაციის საკითხს მე-20 საუკუნის (1935-1966) არაბული ლიტერატურის თვალსაჩინო წარმომადგენლების: ტაჰა ჰუსეინის, იაჰია ჰაკკის, სუჰაილ იდრისისა და ტაიბ სალიჰის - რომანების მაგალითზე.

ნაშრომში მოცემულია „გაერთიანების“ იდეის მნიშვნელობა და განგრძობადობა კოსტას მონტისის ცხოვრებასა და მხატვრულ შემოქმედებაში. კვლევის თავისებურებას წარმოადგენს პოეტის ორიგინალური წერის მანერა და სტილი, რომლებიც თარგმანებშიც შევინარჩუნეთ. ყურადღება გავამახვილეთ  ისტორიული პერიპეტიების გაცოცხლების მისეულ ტექნიკასა და ავტორის შეფასებაზე, რომელთა მიხედვითაც, ისტორიული ფაქტების ზედმიწევნით ასახვა აუცილებელია ლიტერატურაში.

სტატიაში წარმოდგენილი მსჯელობის ფარგლებში აღდგენილია აგამემნონის მიერ აქილევსისადმი გაგზავნილი ელჩობის რამდენიმე ადრეული (მათ შორის უძველესი, თავდაპირველი) ვერსია, რომლებიც მკვლევარის მიერ მიჩნეულია „ილიადის“ მე-9 წიგნის გაფართოების პროცესში სავარაუდოდ არსებული ზეპირი, ე.წ. ჩაწერილი (ანუ წერილობით დაფიქსირებული) და წერითი ეტაპების გამოვლენისათვის რელევანტურ ფაქტობრივ მონაცემებად; აღნიშნული მსჯელობის ფარგლებშივეა გამოვლენილი ჰიპოთეტური ზეპირი „წინარე-ილიადის“ სტრუქტურული სიმეტრიაც.

აღაზა ვაჟა-ფშაველას ეპიკური პოეზიის ერთ-ერთი გამორჩეული პერსონაჟია, რომლის შესახებაც ქართულ ლიტერატურათმცოდნეობაში ურთიერთსაპირისპირო მოსაზრებები არსებობს. სტატიაში წარმოდგენილია აღაზას მხატვრული სახის გააზრების მცდელობა.

წარმოდგენილ სტატიაში შესწავლილია მეოცე საუკუნის ცნობილი პოეტის, მოდერნიზმის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, ეზრა პაუნდის მთარგმნელობითი საქმიანობა და პაუნდის  საყურადღებო თვალსაზრისები თარგმანის შესახებ.

წინამდებარე სტატიაში ნაჩვენებია, რომ ვერბალური ფიქრის არარსებობის გამო ემოციებზე დაკვირვება „ჩემს თავგადასავალში“ განმცდელი ავტობიოგრაფის ცნობიერების შესწავლის ერთადერთი საშუალებაა. მეთოდოლოგიურ საფუძვლად აღებულია ალან პალმერის მიერ სერლის ტაქსონომიაზე დაყრდნობით შემუშავებული მენტალობის მთლიანობის კონცეპტი.

ვაჟა-ფშაველას პროზის მნიშვნელოვანი ნაწილი ჯერ კიდევ არ არის საფუძვლიანად შესწავლილი. ერთ-ერთი მათგანია ზღაპარი „წისქვილი“, რომელსაც საინტერესო მიმართებები აქვს ქრისტიანობასთან და მწერლის შემოქმედების სხვადასხვა ასპექტთან. სტატიაში წარმოდგენილია ამ თხზულების ინტერპრეტაციის მცდელობა.

წარმოდგენილი სტატია ეხება ლია სტურუას პოეტურ რემინისცენციებს, ლირიკულ ნიმუშებზე დაყრდნობით ნაჩვენებია მათი კავშირი მხატვრობასთან და განხილულია ამ ლექსებში გამოკვეთილი საკითხები, როგორებიცაა: ფასეულობების რღვევა, მხატვართა შემოქმედებითი თავისებურება, კულტურის მნიშვნელობა და ხელოვნების როლი ადამიანთა ცხოვრებაში.

ჰაროლდ პინტერის პიესაში „შინდაბრუნება“ პოსტმოდერნისტული ელემენტები გვხვდება. პინტერი იყენებს უმარტივეს და ყოველდღიურ ლექსიკას დიალოგებისთვის. ამ დიალოგებიდან კი მკითხველს საშუალება ეძლევა გაიაზროს, რამდენად ყალბია ჩვენს ყოფაში ოჯახური ურთიერთობა და რამდენად დაცლილია იგი ჭეშმარიტი ფასეულობებისაგან. ვფიქრობთ, რთულ და მოუწესრიგებელ სამყაროში ჰაროლდ პინტერის პიესების შესწავლა კვლავაც აქტუალური და მნიშვნელოვანია.

დ. ჰ. ლორენსი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ბრიტანელი მოდერნისტი მწერალია, რომლის შემოქმედება, მსგავსად მისი თანამედროვე მოდერნისტი მწერლებისა, სავსეა ინტერტექსტუალური შრეებითა და მწერლისეული ინდივიდუალური ინტერპრეტაციებით. ამის ერთ-ერთი მაგალითია ლორენსის 1926 წელს გამოქვეყნებული რომანი „ბუმბულიანი გველი“.

სტატიაში განვიხილავ ამ რომანში მოცემულ რამდენიმე რელიგიურ სიმბოლოს, როგორებიცაა – გველისა და ჩიტის სიმბოლიკა, ხარების ორთაბრძოლის რიტუალური დატვირთვა, ტბისა და მენავის სიმბოლიკა.

მოცემული სიმბოლოების შინაარსობრივი დატვირთვა დამატებით მინიშნებებს იძლევა რომანში მთავარი მოქმედი გმირის, ევროპელი ქეითის, მოგზაურობაზე მექსიკაში, ხოლო თავად მოგზაურობა კი მიმდინარეობს ამ პერსონაჟის სულიერი განახლების პროცესის კვალდაკვალ.

სტატიაში განხილულია სანდრო ცირეკიძის შეხედულება მინიატურული ჟანრის შესახებ. სანდრო ცირეკიძემ ნათლად ჩამოაყალიბა საკუთარი თვალსაზრისი მინიატურული ჟანრის წარმოშობასა და მის დანიშნულებაზე. მან განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა მინიატურის მხატვრულ-ესთეტიკურ პრინციპებს და შეეცადა მინიატურა გაემიჯნა სხვა მცირე პროზაული ჟანრებისგან.

ნაშრომში მოცემულია ტენესი უილიამსის დრამის – „ტრამვაი, რომელსაც „სურვილი“ ჰქვია“ – ვ. ნედელინის, გ. ჯაბაშვილისა და ლ. ინასარიძის თარგმანების შეპირისპირებითი ანალიზი, რომლის დროსაც დადგინდა შემდეგი: სამივე მათგანს ახასიათებს ვერბოცენტრული ვერსიისთვის დამახასიათებელი ერთიანი სტრატეგიული მიდგომა; სახეზეა განსხვავებებიც, რომლებიც საფუძვლად უდევს შესაბამისი რეციპიენტი კულტურებისა (რუსულისა და ქართულის) და მთარგმნელთა შემოქმედებითი მანერების არაერთგვაროვნებას.

სტატიაში განხილულია ფრიდრიხ ნიცშეს ფილოსოფიის რეცეფცია ქართველი პოეტის – გალაკტიონ ტაბიძის – ჩანაწერებსა თუ დღიურებში. დასაბუთებულია გალაკტიონისეული რეცეფციის შესაბამისობა ან შეუსაბამობა ნიცშეს ფილოსოფიასთან, ფილოსოფოსის ნაშრომიდან მოხმობილი რელევანტური ციტატების და ასევე უფრო ზოგადი ანალიზის მეშვეობით.

სტატიაში „ქალური სექსუალობის განსაზღვრის საკითხი თურქი ქალი ავტორების შემოქმედებაში (ფინარ ქური და დუიგუ ასენა)“ განხილულია ფემინისტური კრიტიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც ქალის სხეულსა და სექსუალობას ეხება. აღნიშნული საკითხი შევისწავლეთ თანამედროვე თურქი ქალი ავტორების, ფინარ ქურისა და დუიგუ ასენას, შემოქმედების მაგალითზე. საკითხის გაანალიზებისას ყურადღება გავამახვილეთ იმ სტრატეგებზე, რომლებიც ქალურ სექსუალობას განსაზღვრას.

სტატიის ძირითადი მიზანია, დაგვანახოს ხელოვნების ძირითადი არსი საზოგადოებაში მერდოკის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანის „შავი პრინცის“ მაგალითზე. ეს რომანი იძლევა საშუალებას მკითხველს ნათელი წარმოდგენა შეექმნას ხელოვნებაზე, მის არსსა და დანიშნულებაზე; ეს თემა მერდოკის თითქმის ყველა რომანს, კრიტიკულ ესესა თუ სტატიას თან სდევს. ჩვენს ნაშრომში სხვადასხვა კუთხით წარმოდგენილია ხელოვნების ფუნქცია და მისი მიზანი საზოგადოებაში. დასკვნაში კი შეჯამებულია საბოლოო შეხედულება ხელოვნებაზე აირის მერდოკის მსოფლმხედველობისა და მისი რომანის „შავი პრინცის“ მაგალითზე.

ნაშრომში გაანალიზებულია თვითშემეცნების პრობლემა დავით გურამიშვილის „დავითიანში“. ნაწარმოების მიხედვით, ყრმობა, ერთი მხრივ, მოიაზრება, როგორც ასაკობრივი სიმცირე და, მეორე მხრივ, როგორც ადამიანის სულიერი გაჭაბუკების სიმბოლო. თვითშემეცნების მოსურნე დავით გურამიშვილი ცდილობს, სახელი დაიმკვიდროს მომავალ თაობებში. ბიბლიური მოწოდების კვალობაზე, პოეტს თავად სურს სულიერი გაჭაბუკება, რათა ჩასწვდეს ღვთაებრივ ჭეშმარიტებას.

წინამდებარე სტატიაში განხილულია რუსთველის „ვეფხისტყაოსნის“ პერსონაჟთა ჰიპერბოლიზებული ქმედებანი. მსჯელობას წარვმართავთ უშუალოდ ეპოქის,  შუასაკუნეობრივი  აზროვნებისა და მსოფლმხედველობის ჭრილში, რაც, ვფიქრობთ, საინტერესო დასკვნების გაკეთების საშუალებას მოგვცემს. საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა ერთგვარი სიახლეა ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში.

წინამდებარე ნაშრომის საკვლევი თემაა ერთ-ერთი მოდერნისტული მიმდინარეობა – იმაჟიზმი, რომელმაც დასავლურ ლიტერატურაში სულ რამდენიმე წელი იარსება, მაგრამ მის განვითარებაში ღრმა და სერიოზული კვალი დატოვა, იმჟამინდელ ქართულ ლიტერატურულ სინამდვილეს კი თითქოს გვერდი აუარა. სტატიაში საუბარია იმაჟიზმის რეცეფციაზე ქართულ ლიტერატურათმცოდნეობასა და თანამედროვე თარგმანებში; განხილულია იმაჟიზმის ესთეტიკა და იმაჟის შექმნის სპეციფიკა; მოკლედაა მიმოხილული ამ მიმდინარეობის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, ეზრა ლუმის პაუნდის პოეზიის ქართული თარგმანები. 

ნაშრომი მიზნად ისახავს „ცხოვრებათა“ ჟანრის ნათარგმნი აგიოგრაფიული თხზულებების, კერძოდ, ანტონი დიდის, ეფრემ ასურის,  საბა განწმენდილისა და იოვანე ოქროპირის „ცხოვრებათა“ სიუჟეტურ-კომპოზიციური თვალსაზრისით მიმოხილვას, მათ შორის არსებული პარალელების საფუძველზე მსგავსი თუ განსხვავებული კომპოზიციური შაბლონური ელემენტების გამოვლენას.

ნაშრომის მიზანი ჯონ დონის სატრფიალო ლექსში – „წმინდანთა ნაწილები“ –მოცემული მეტაფიზიკური მახვილგონიერებისთვის დამახასიათებელი ნიშნების განსაზღვრა და ანალიზია. „წმინდანთა ნაწილები“ დონისთვის ესოდენ დამახასიათებელი ურთიერთსაწინააღმდეგოთა ძალდატანებითი კავშირის ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუშია, რომელიც ასახავს ავტორის დაინტერესებას მატერიალური და „მეტაფიზიკური“ სამყაროს საერთო ნიშნებით. პრობლემები, რომელთაც ჯონ დონი საკუთარ პოეზიაში ეხება მარადიულია და თანამედროვე მკითხველისთვისაც საინტერესოა.

DOI:  10.55804/jtsu-1987-8583-15-7

მოცემული სტატია განიხილავს საბჭოთა საბავშვო ლიტერატურაში იდეოლო-გიური ტექსტების ორგანიზებას, როგორც ზეგავლენის მეთოდს. განსაზღვრულია ტექსტების ორგანიზების სამი ტიპი კონკრეტული ლიტერატურული მაგალითების საფუძველზე. კვლევისას გამოყენებულია ნარატივის ანალიზის მეთოდი და სტრუქტურალიზმი, როგორც თეორიული ჩარჩო.

DOI:  10.55804/jtsu-1987-8583-15-9

ნაშრომის მიზანია მარიო ვარგას ლიოსას რომანის „ქალაქი და ძაღლები“ მთავარი გმირების დუალისტური ბუნების, ორსახოვნების განსაზღვრა და ანალიზი. ორ დაპირისპირებულ სამყაროში - სასწავლებელსა და ქალაქში ცხოვრება გმირების დუალისტურ ბუნებას განაპირობებს და მათ არჩევანის წინაშე აყენებს. დიქტატორული რეჟიმის პირობებში მორალური გამარჯვებისათვის ბრძოლა და კეთილსა და ბოროტს შორის არჩევანი მარადიული პრობლემებია და მკითხველისთვის აქტუალურ საკითხს წარმოადგენს.

DOI:  10.55804/jtsu-1987-8583-15-6

წინამდებარე სტატია წარმოადგენს სადოქტორო დისერტაციის ნაწილს. სტატიაში რელიგიურ ჭრილში განხილულია ჯ. როულინგის, ჯ.რ.რ. მარტინისა და ჯ. რ.რ. ტოლკინის რომანები. ნაჩვენებია, თუ რა მიმართებაშია ფენტეზის ჟანრის სამი ნაწარმოები („ჰარი პოტერის თავგადასავალი“, „ყინულისა და ცეცხლის სიმღერა“ , „ბეჭდების მბრძანებელი“) რელიგიასთან და რა როლი აქვს რელიგიას ჩამოთვლილ ავტორთაგან თითოეულის მიერ გამოგონილ სამყაროში.

DOI:  10.55804/jtsu-1987-8583-15-8

სტატია განიხილავს ქართულ წერილობით წყაროებში დაცული ტექსტის „წმ. მიქაელის წამების“ ერთ-ერთი პერსონაჟის, თეოდორე აბუკურას, საკითხს. თავად თეოდორე აბუკურა არის ამ თხზულების ერთ-ერთი მოქმედი პირი, მიქაელის ამბის მთხრობელი და არა ავტორი. „მიქაელის წამების” პარალელურად ქართულ წყაროებში დაცულია კიდევ ერთი ტექსტი, „თეოდორე ედესელის ცხოვრება”, რომელიც ბერძნულიდან, სავარაუდოდ, ეფრემ მცირემ თარგმნა. მასში, როგორც თხზულების შემადგენელი ნაწილი, ჩართულია ე.წ. „აბუკურაც“, თუმცა მნიშვნელოვანი ცვლილებებით – საერთოდ ამოღებულია შესავალი ნაწილი, რომელშიც თეოდორე აბუკურა იხსენიება, როგორც მიქაელის ამბის მთხრობელი, ხოლო თავად მიქაელი კი გამოყვანილია თეოდორე ედესელის, ედესის ეპისკოპოსის, ნათესავად. 

ჩვენს ინტერესს წარმოადგენს თეოდორე აბუკურასა და თეოდორე ედესელის ურთიერთმიმართების საკითხი. ვეცდებით, გავარკვიოთ, თუ რა საერთო აქვს ამ ორ მოღვაწეს, მოხდა თუ არა მათი ერთმანეთთან გაიგივება და რამ განაპირობა ეს ფაქტი? თეოდორე ედესელი თეოდორე აბუკურას მხოლოდ ლიტერატურულ ალტერ ეგოს წარმოადგენს, თუ იგი რეალურად არსებული ადამიანია? რატომ მოხდა „თეოდორე ედესელის” ცხოვრებაში თეოდორე აბუკურას, მიქაელის ამბის მთხრობლის, ჩანაცვლება თეოდორე ედესელით? განპირობებულია თუ არა ეს ბასილი ემესელის – „თეოდორე ედესელის ცხოვრების” ავტორის – მოტივით, კიდევ უფრო მეტად განადიდოს ბიძამისის ღვაწლი, აკავშირებს რა მას ისეთ დიდ მოღვაწესთან, როგორიც წმ. მიქაელ საბაწმინდელია, თუ საქმე გვაქვს გაუგებრობასთან? ხომ არ უნდა ვიფიქროთ, რომ „მიქაელის მარტვილობის” თავდაპირველ ვერსიაში თეოდორე აბუკურას ნაცვლად მიქაელის ამბავს საბაწმინდელ ბერებს თეოდორე ედესელი უყვებოდა, რომლის შეცვლაც თეოდორე აბუკურათი მოგვიანებით მოხდა კონკრეტული პირის მიერ დაშვებული შეცდომის გამო. გარდა ამისა, შევეხებით იოანე დამასკელისა და თეოდორე აბუკურას ურთიერთმიმართების საკითხსაც და წარმოვადგენთ ჩვენს ვარაუდს, თუ როგორ უნდა მომხდარიყო იოანე დამასკელისა და თეოდორე ედესელის კავშირის საფუძველზე თეოდორე აბუკურასა და იოანე დამასკელის მოწაფეობა-მასწავლებლობის შესახებ ტრადიციის შექმნა.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-6

„დავითიანის“ ფინალურ ნაწილში მოცემული პოემა „მხიარული ზაფხული“ ქალვაჟური ურთიერთობის ჯვრისწერით დაგვირგვინებას ქადაგებს. იგი, აგრეთვე, საღვთო მიჯნურობის ჰიმნად მოიაზრება. პოემის მთავარი იდეალი – ქორწინება – აღიქმება, როგორც ცოდვებისგან განწმენდილი ადამიანის სიყვარულის გზით ღვთის საუფლოში დაბრუნების ალეგორია. ამ თვალსაზრისით საყურადღებოა აღნიშნული ტექსტის სახე-სიმბოლოთა გააზრება და მათი „დავითიანში“ წამოჭრილ მთავარ პრობლემასთან,  თვითშემეცნებასთან, მიმართების საკითხები.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-7

ვაჟა-ფშაველამ თავის პროზაულ თხზულებებში − „ერემ-სერემ-სურემიანი“, „ჩემი მოგზაურობა ერემ-სერემ-სურემიანეთში“ − ასახა საქართველოში XVIII-XIX საუკუნეებში მომხდარი ისტორიულ-პოლიტიკური ცვლილებების ეროვნულ-სოციალური ასპექტები. ავტორმა ალეგორიულად გვიჩვენა საქართველოს დაუძლურება, რუსეთის მიერ მისი ანექსია და ამის შემდგომი სოციალურ-კულტურული შედეგები.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-5

წინამდებარე სტატიაში განხილულია დროის პრობლემა ჯოზეფ კონრადის ხუთი  ნაწარმოების მიხედვით. კვლევა ეყრდნობა ფილოსოფოს ანრი ბერგსონისა და რელიგიათმცოდნე მირჩა ელიადეს კონცეფციებს და მათ საფუძველზე სტატიის ავტორი ჯ. კონრადის შემოქმედებაში გამოყოფს დროის ორგვარ კონცეფციას – ფსიქოლოგიურსა და მითოლოგიურს.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-11

სტატიაში განხილულია უ. ბ. იეიტსის გვიანდელი პერიოდის საკვანძო კრებულის – The Tower („კოშკი“) – ერთ-ერთი ლექსი – „ფიქრები სამოქალაქო ომის პერიოდში“. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს არ არის უ. ბ. იეიტსის კრებულის ყველაზე მნიშვნელოვანი ლექსი, თუმცა, ვფიქრობთ, სწორედ ეს ნაკლებად დაფასებული   ტექსტი აერთიანებს და აღრმავებს „კოშკის“ სიმბოლოებსა და თემებს. სტატიაში დეტალურადაა გაანალიზებული ლექსის სტრუქტურა, თემები და პოეტური ხატები.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-12

„ულისეში“ აღწერილ სახეცვლილებათა უსასრულო წყება რომანს ჯეიმზ ჯოისის „მეტამორფოზებად“ აქცევს. ნაწარმოებში ასახული მეტამორფოზების სერია „ულისეს“ წაკითხვის პროცესს რიტუალურ ფუნქციას აკისრებს, რეალური დროის მომენტი უნდა ჩანაცვლდეს მითოსური მარადისობით.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-8

გივი მარგველაშვილის ერთ-ერთი მეტაფიქციური ნაწარმოები, რომელშიც საბჭოთა კავშირში გაბატონებული იდეოლოგიის კრიტიკას ვხვდებით, არის მეტარომანი "კანტაქტი" ("Der Kantakt", 2009). რომანი შედგება სამი სიუჟეტური შრისგან, რომელთაგან ორი მეტაფიქციური, ერთი კი – ესეისტური ხასიათისაა. წინამდებარე სტატიის ყურადღების ცენტრში ექცევა რომანის ესეისტური შრე, რომელიც ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვა-გაკრიტიკებას ეთმობა, როგორებიცაა: საბჭოთა კავშირი და მისი ძალადობრივი სისტემა, კომუნისტური იდეოლოგია, რეპრესიები და სხვ.

DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-16-10

სტატიაში განხილულია მითოლოგიური გმირის, ტირესიასის, მოდერნისტული ინტერპრეტაცია ამერიკელი მწერლის, ჯუნა ბარნსის რომანში „ღამის ტყე“; ნაჩვენებია მე-20 საუკუნის პარიზში მცხოვრები წინასწარმეტყველის სიმბოლური და ასოციაციური მრავალნიშნადობა.

სტატია განიხილავს უ. ბ. იეიტსის ბოლო წლების ერთ-ერთ ყველაზე კომპლექსურ და სადავო ლექსს „ქანდაკებები“, რომელიც პოეტმა გარდაცვალებამდე რამდენიმე თვით ადრე დაწერა. ნაშრომში გამოკვლეულია ლექსის სტრუქტურა, მისი თემა, სახე-ხატები, შეჯერებულია ლექსის შესახებ არსებული წინააღმდეგობრივი კრიტიკული შეხედულებები და გაანალიზებულია ინტერპრეტაციის პრობლემები.

სტატიაში განხილულია ფედრას მხატვრული სახე ანტიკურ, ბრიტანულ და ქართულ სივრცეში, ევრიპიდეს „ჰიპოლიტოსის“, ბრიტანელი დრამატურგისა და მწერლის, სარა კეინის, პიესის „ფედრას სიყვარულისა“ და ცნობილი ქართველი ქორეოგრაფის, გიორგი ალექსიძის, თანამედროვე ბალეტის „დიპლიპიტოს“ მიხედვით.

მაკამა არაბული კლასიკური პროზის ერთადერთი მხატვრული ჟანრია. მას ანალოგი არ მოეპოვება ევროპულ მწერლობაში. მაკამა წარმოიშვა და ჩამოყალიბდა ეპოქაში, როცა ზეპირი და წერითი ლიტერატურა თანაარსებობდა. ამ ფაქტმა თავისი დაღი დაასვა მის ფორმასა და სტრუქტურას. ზეპირსიტყვიერების კვალი კლასიკური მაკამის კომპოზიციის თავისებურებებშიც აისახა.

სტატიაში განხილულია ქალის ადგილისა და დანიშნულების ძიების პროცესი თანამედროვე ირანელი მწერალი ქალის ზოია ფირზადის ნაწარმოებების მიხედვით. ყურადღება გამახვილებულია ქალთა უფლებრივ მდგომარეობაზე პატრიარქალურ საზოგადოებაში, მათ მუდმივ მცდელობაზე, თავი დააღწიონ ფსიქიკასა და აზროვნებაში ღრმად ფესვგადგმულ ტრადიციულ მარწუხებს და იპოვონ საკუთარი იდენტობა.

ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებაში ირმის მითოლოგემა და სიმბოლიკა მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს მწერლის ლიტერატურულ პარადიგმას, რადგან ხშირად და სხვადასხვა ფუნქციით იყენებს მას ავტორი.

2022 წელს ტ.ს. ელიოტის „უნაყოფო მიწის“ 100 წლისთავი აღინიშნა. მრავალი საერთაშორისო აკადემიური ღონისძიება მიეძღვნა პოემასა და მისი გამოქვეყნების ისტორიას. წინამდებარე სტატიაში განხილულია ტ.ს. ელიოტის შემოქმედების გადაფასების ერთ-ერთი მაგალითი, კერძოდ, მისი ცნობილი პოემის, „უნაყოფო მიწის“ (1922), ეკოტრიტიკული წაკითხვის ტენდენციები. ტექსტის კლიმატთან დაკავშირებული სიმბოლური პოეტიკა ახლებურადაა გაანალიზებული და მისი სიმბოლიზმი მოდერნისტული ტექსტის ერთ-ერთ სტრუქტურულ ელემენტად არის გამოყოფილი.

სტატიაში განხილულია მაგიურ-რეალისტური ელემენტები  ინგლისელი ავტორის, სალმან რუშდის, რომანში „შუაღამის შვილები“ ნაჩვენებია, თუ როგორ იყენებს  პოსტკოლონიალისტი ავტორი მაგიურ-რეალისტურ ტექნიკას სხვადასხვა სოციო-პოლიტიკურ პრობლემებზე სასაუბროდ და რამდენად მნიშვნელოვანია აღნიშნული ტექნიკა პოსტკოლონიალიზმის პირობებში, მარგინალიზებული და ჩაგრული ჯგუფების თვითგამოხატვისათვის.

ნაშრომში ჩანს, თუ რა როლი აკისრიათ მართლმორწმუნე დედებს ქართლის მოქცევის ისტორიაში. საკითხი შესწავლილია „მოქცევაჲ ქართლისაჲს“ შატბერდულ-ჭელიშური რედაქციების განხილვის საფუძველზე.  თხზულებებში წარმოდგენილ პერსონაჟ ქალთა სახეების, მათი ნაუბრისა და ქმედებების ყოველმხრივი ანალიზის შედეგად ცხადი ხდება, რომ წმინდა ნინომ ქართლის გაქრისტიანება  ერთმორწმუნე დედათა თანადგომით შეძლო.

ნიკოლოზ ბარათაშვილის წერილები იძლევა უტყუარ მასალას მწერლის პირადი ცხოვრების, მისი შემოქმედებისა და მსოფლმხედველობის შესასწავლად. ეს წერილები იყოფა ახლობლებსა და ნათესავებზე მიწერილ პირად და სამსახურებრივი მოვალეობის ფარგლებში დაწერილ ოფიციალურ წერილებად. მკვლევრების დაკვირვების ობიექტში აქამდე ყოველთვის პოეტის პირადი ბარათები ექცეოდა. თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, ოფიციალური წერილებიც ბევრ საინტერესო, აქამდე უცნობ დეტალს ხდის ფარდას.

სტატიის მიზანია ჰომეროსის „ილიადის“ თავდაპირველი ზეპირი მოკლე ვერსიის, ანუ წინარე „ილიადის“, სავარაუდო ფაბულისა და პროტაგონისტ(ებ)ის დადგენა; მონუმენტურ პოემად მისი ჩამოყალიბების შესაძლო ეტაპების აღდგენა და ამასთან დაკავშირებული ზოგი კომპოზიციური პრინციპის გამოკვეთა, რისთვისაც ავტორი განიხილავს  „ილიადის“ მე-9 და მე-19 წიგნებს, ასევე პოემის ზოგიერთ სხვა ადგილს.

სტატიაში გაანალიზებულია მე-20 საუკუნის გამორჩეულად საინტერესო თურქი მწერლის, ოღუზ ათაის,  რომანი „გარიყულები“ ფრანგი სოციოლოგის პიერ ბურდიეს მიერ შემუშავებული ჰაბიტუსის კონცეფციის კონტექსტში. სტატია მიზნად ისახავს პროტაგონისტებზე დაკვირვების შედეგად პასუხი გასცეს შემდეგ კითხვებს:

ა) რა სახის  ველებსა და ჰაბიტუსებს ვხვდებით რომანში;

ბ) ობიექტური სოციალური გარემოს გავლენით ჩამოყალიბებული ჰაბიტუსი, რომელიც წინასწარგანწყობათა სქემებით არის გამყარებული, იცვლება თუა არა ინდივიდის მიერ მასში შეტანილი ახალი სქემების შედეგად;

წინამდებარე ნაშრომში გამოვლენილი და შესწავლილია ცრემლის სიმბოლიკა და მასთან დაკავშირებული ლექსიკური ერთეულების გამოყენების მნიშვნელობა და სპეციფიკა XII–XIII საუკუნეების ორიგინალურ ქართულ საერო მწერლობაში.

სტატიაში განხილულია გ. ტაბიძის ლექსის - „პირველ თაველებს“ - მითოლოგიური არქეტიპები. კვლევამ აჩვენა, რომ ლექსს საფუძვლად უდევს ბუნების ძალთა აღორძინებისა და აღდგომის ძველი აფხაზური დღესასწაული. ნაშრომში კვლევის კომპარატივისტული და სტრუქტურული მეთოდების გამოყენებით გაანალიზებულია კონკრეტული მითოლოგიური პარალელები, რომლებიც გამოვლინდა გ. ტაბიძის ლექსსა და აფხაზურ მისტერიას შორის.

სტატია სულხან-საბა ორბელიანის დოგმატური ხასიათის თხზულების, „სამოთხის კარის“, ტექსტოლოგიური პრობლემატიკის კვლევის გაგრძელებაა. მასში დადგენილია წინარე კვლევებში გაუთვალისწინებელ ხელნაწერ A-627-ში დაცული ტექსტის ურთიერთმიმართება თხზულების არსებულ რედაქციებთან.

სტატიაში განხილულია ფატმანის სახის რეცეფცია ტიციან ტაბიძის სონეტში ,,фატმან-ხათუნ“. ნაჩვენებია, რა ჩანაფიქრი ჰქონდა ავტორს ლექსის დაწერისას და რა იყო სონეტის შექმნის მოტივაცია. ტექსტის უკეთ გასააზრებლად მოხმობილია ,,ვეფხისტყაოსნის“ ფატმანის არქეტიპი და, რაც მთავარია,  გამოთქმულია თვალსაზრისი, რატომ აირჩია პოეტმა ასახვის ობიექტად რუსთველის გამორჩეული პერსონაჟი.

სტატიაში ხაზგასმულია შუა საუკუნეების ქართული ლიტერატურის კვლევის აუცილებლობა რეგიონალურ და გლობალურ კონტექსტში, მისი არა მხოლოდ ეროვნულ მწერლობად, არამედ მსოფლიო ლიტერატურული პროცესების მნიშვნელოვან ნაწილად გააზრების საჭიროება. მიმოხილულია ის ძირითადი ფაქტორები, რომელიც გათვალისწინებული უნდა იქნას შუა საუკუნეების ქართული ლიტერატურის აღმოსავლურ მწერლობასთან მიმართებების კვლევისას. გაანალიზებულია, თუ რას გულისხმობს რეალურად „აღმოსავლური კონტექსტი“ ქართული საერო ლიტერატურისთვის, რა ფაქტებს უნდა მიექცეს ყურადღება სპარსულ-ქართული ლიტერატურული ურთიერთობების ადეკვატურად და გადაუჭარბებლად შესაფასებლად.

გამოკვეთილია ხალხური დასთანის ჟანრის მნიშვნელობა ქართული საერო მწერლობისა და დასავლურ-აღმოსავლური ლიტერატურული კავშირების კვლევის საქმეში. გაკეთებულია დასკვნა, რომ შუა საუკუნეების ქართული სიტყვიერი შემოქმედება არა მხოლოდ გავლენის (აღმოსავლური თუ დასავლური) ობიექტი, არამედ ზოგჯერ ამ ორი სამყაროს დამაკავშირებელი იყო.

თანამედროვე ლიტერატურულ გროტესკში განსხვავებული ინტონაცია  შემოიტანა „აბსურდის ლიტერატურამ". ეს ის შემთხვევაა, როდესაც გროტესკი შერწყმულია არა სატირასთან, როგორც ტრადიციულად კლასიკურ ლიტერატურაშია მიღებული, არამედ აბსურდთან. სტატიაში მე-20 საუკუნის ლიტერატურის  მაგალითზე განხილულია გროტესკი, როგორც მხატვრული პირობითობის განსაკუთრებული საშუალება.

დიალოგსა და მონოლოგთან დაკავშირებული საკითხების კვლევა ერთ-ერთი აქტუალური პრობლემაა თანამედროვე ლიტერატურათმცოდნეობაში. გარკვეულ თავისებურებას ქმნის მათი ურთიერთკავშირი და მონაცვლეობა იმ დონეზე, რომ მათ შორის საზღვრები ქრება. სტატია შეისწავლის აღნიშნულ საკითხს როგორც თეორიული, ისე პრაქტიკული თვალსაზრისით.