წინამდებარე ნაშრომი მიზნად ისახავს პლატონის ერთი დიალოგის - „სოფისტის" -სტრუქტურული და კომპოზიციური ორგანიზების შესწავლას. საერთოდ ეს საკითხი ხელოვნურად არ არის შერჩეული. საქმე ისაა, რომ მეცნიერებაში დღეს პლატონის მიმართ არ არის ერთგვაროვანი მიდგომა. ვგულისხმობ, პლატონის ნაწარმოებების განხილვას სხვადასხვა სიბრტყეში. ეს არსებითი და საკვანძო საკითხია იმ გაგებით, რომ თუ თავიდანვე სწორად არ განვსაზღვრავთ ისტორიულ, კულტურულ და ლიტერატურულ კონტექსტს, რომელშიც არის მოქცეული ესა თუ ის ავტორი, მისი შემდგომი კვლევა ვერ წარიმართება სწორი გზით.

ამდენად, ვფიქრობ, თავდაპირველად უნდა განვსაზღვროთ, თუ რას წარმოადგენს საერთოდ პლატონის შემოქმედება. მეცნიერებაში ფუნდამენტურია აზრი იმის შესახებ, რომ პლატონმა ძველ საბერძნეთში გადადგა პირველი ნაბიჯი ლიტერატურულობისაკენ, რაც ითვლება პარადიგმად კომუნიკაციის ტექნოლოგიაში მომხდარი შემდგომი ცვლილებების გასაგებად.

მეტად მნიშვნელოვანია იმის განსაზღვრა პლატონის ფილოსოფიური დიალოგები მხატვრული ლიტერატურაა, თუ ისინი რაღაც დონეზე მაინც ავლენს ზეპირი ტრადიციისათვის დამახასიათებელ სტილისტურ ფორმებს, რომლებიც ძირითადად დამახასიათებელია ჰომეროსის ეპიკური ტრადიციისათვის.

ვფიქრობ, მხოლოდ ჩემს განსახილველ დიალოგზე დაკვირვებაც კი საკმარისია იმის ცხადსაყოფად, რომ პლატონის შემოქმედება არის რაღაც გარდამავალი ეტაპი ბერძნულ კულტურაში მომხდარი დიდი რევოლუციისა  - ზეპირიდან წერილობით ტრადიციაზე გადასვლისა. უფრო ზუსტი კი იქნება, თუ ვიტყვით, რომ პლატონის დიალოგები არის გარკვეული სახის ჰიბრიდული მედიუმი, რომელშიც ინფორმაციის შენახვის ზეპირი ფორმები შერწყმული და შეხორცებულია წერილობით ლიტერატურულ ტრადიციასთან.

პლატონის ნებისმიერი დიალოგის წაკითხვისას გრჩება შთაბეჭდილება, რომ ეს, უბრალოდ, ზეპირი დიალოგების ჩაწერაა ინფორმაციის გადარჩენის მიზნით. ეჭვს კიდევ უფრო აღრმავებს პლატონის ცნობილი მსჯელობა VII წერილში, რომ მას თავისი ფილოსოფია არასოდეს გადმოუცია წერილობითი გზით.

საკითხი დავაყენოთ ასე: რა შეიძლება მივიჩნიოთ საზომად, რომლის მიხედვითაც დავადგენთ ზეპირ ტრადიციას მიეკუთვნება ნაწარმოები თუ წერილობითს? ბერძნული ლიტერატურული სინამდვილისათვის უძველესი ზეპირი ტრადიციის გამოვლინებად მიჩნეულია ჰომეროსი. ძირითად არგუმენტად იმის დასამტკიცებლად, რომ ჰომეროსის თხზულებები არის ერთი ავტორის მიერ შექმნილი ზეპირი ნაწარმოებები, გამოდგება მათი სტრუქტურული და კომპოზიციური ორგანიზაცია, კერძოდ კი, წრიული და პარალელური დაყოფის პრინციპები. ამ ტიპის სტრუქტურული ორგანიზაცია შეინიშნება სამ  დონეზე: 1. სიტყვებისა და ფრაზების დონეზე; 2. ცალკეული თემებისა და ეპიზოდების დონეზე; 3. მთელი ნაწარმოების დონეზე. თუ რომელიმე მსჯელობის კომპოზიცია ავლენს ამ პრინციპებისათვის დამახასიათებელ სტრუქტურას ერთ დონეზე მაინც, ამბობენ, რომ ეს ტექსტი არის ზეპირი ან ტრადიციული ნაწარმოები. ამას სხვანაირად "მეხსიერების ტექნიკასაც" უწოდებენ.

ვნახოთ, როგორ არის საქმე პლატონთან, ამისათვის კი კვლევის თანამედროვე მიმართულებას - სტრუქტურულ ანალიზს - მივმართოთ. უნდა ითქვას, რომ ამ თვალსაზრისით პლატონის მემკვიდრეობა - კერძოდ, მისი ნაწარმოებების კომპოზიციური ორგანიზაციის საკითხი - სათანადოდ შესწავლილი არ არის. არადა ნებისმიერი ნაწარმოების შესწავლისას უდიდესი მნიშვნელობა უნდა ენიჭებოდეს მის არქიტექტონიკასა და სტრუქტურას, რაც მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ნაწარმოების ინდივიდუალობასა და მხატვრულ ღირსებას [დარჩია, 1998:7].

პლატონის დიალოგებს ფორმალური თვალსაზრისით ორ ჯგუფად ყოფენ, იმის მიხედვით, ნაწარმოებს დიალოგის პირდაპირი რეპრეზენტაციის სახე აქვს, თუ ცალკეული პერსონაჟის მიერ მოთხრობილ დიალოგს წარმოადგენს. მათ აღმნიშვნელად შემდეგი ტერმინები გამოიყენება: არაპირდაპირი, ირიბი, დიჰეგმატური, მოთხრობილი (reported, narrated, ,,dihegmatic") დიალოგი, რომელშიც მოცემულია წარმოსახვითი ავტორის მიერ გადმოცემული საუბარი და პირდაპირი, უშუალო, დრამატული (dramatic) დიალოგი, რომელშიც წარმოსახვითი მთხრობელის გარეშე, უშუალოდ არის გადმოცემული საუბარი [დარჩია, 1998:9].

პლატონის დიალოგთა სტრუქტურის ამგვარი კლასიფიკაცია, რა თქმა უნდა, მისაღებია, მაგრამ იგი მიზნად ისახავს ნაწარმოებთა დაჯგუფებას ფორმალური თვალსაზრისით და არა კომპოზიციათა სიღრმისეულ გააზრებას.

ჩვენ  წარმოვაჩენთ "სოფისტის" კომპოზიციის თავისებურებებს მისი სტრუქტურის ანალიზის საფუძველზე. ამის შედეგად შევეცდებით, პასუხი გავცეთ შეკითხვას, თუ რატომ მიმართა პლატონმა თავისი ნაწარმოებების სტრუქტურული ორგანიზების ამ პრინციპებს, რა იყო მისი მიზანი.

"სოფისტი" პლატონის ადრეული და შუა პერიოდის დიალოგებისაგან განსხვავებით ნაკლებად მხატვრულია და ე. წ. დრამატულ დიალოგთა რიცხვს მიეკუთვნება. მასში თითქმის არ გვაქვს მოქმედება. აქ არის წარმოდგენილი წმინდა მსჯელობა. ამდენად, ჩვენ უნდა განვიხილოთ მსჯელობის კომპოზიცია, თუ როგორ ნაწილდება დიალოგში ფილოსოფიური პრობლემატიკა. მთავარ სტრუქტურულ ერთეულებად ჩვენ გამოვყოფთ სოფისტის დეფინიციებს, რომლებიც ერთიანობაში ქმნის დიალოგის სიმეტრიულ სტრუქტურას, თავის მხრივ კი თითოეულ დეფინიციაშიც გამოიყოფა თავისებური სიმეტრია.

"სოფისტში" განვითარებული მსჯელობა, რომელიც ქმნის დიალოგის ფაბულას, ცალკეულ მონაკვეთებად შეგვიძლია დავყოთ:

1.      ექსპოზიცია (217a-218b). სოკრატესა და თეოდოროსის შეხვედრა და საუბრის თემის განსაზღვრა. ეს არის დიალოგის შესავალი ნაწილი, რომელიც პირველ სტრუქტურულ ერთეულად გამოიყოფა. იმავდროულად ის შეიძლება იყოს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სტრუქტურული ნაწილი ტრილოგიისათვის: "სოფისტი", "პოლიტიკოსი", "ფილოსოფოსი". აქვე შემოდის თანამოსაუბრეების განსაზღვრა და საუბრის მეთოდის - დიალოგის - შერჩევაც.

2.      მეთევზის დეფინიცია (218b-221c). ეს არის ერთგვარი საცდელი დეფინიცია, მარტივი საკითხის (მეთევზე) კვლევა, რომელიც გახდება ნიმუში უფრო რთული საკითხის (სოფისტი) საკვლევად.

3.      სოფისტის პირველი დეფინიცია (221c-223b). პირველი დეფინიცია მიჰყვება მეთევზის პარადიგმას და მთლიანად მონადირის საქმიანობაზეა აგებული.

4.      სოფისტის მეორე დეფინიცია (223c-224d). მეორე დეფინიცია განსაზღვრავს სოფისტს, როგორც ვაჭარს, და ძალიან მცირე მოცულობისაა.

5.      სოფისტის მესამე დეფინიცია (224d). მესამე დეფინიციაც, სოფისტი - ვაჭარი, ძალიან მოკლეა და ის გარკვეულწილად მეორე დეფინიციის დაზუსტებაა.

6.      სოფისტის მეოთხე დეფინიცია (224e-225d). აქ სოფისტი განსაზღვრულია, როგორც ერისტიკოსი.

7.      სოფისტის მეხუთე დეფინიცია (226a-231b). სოფისტის ეს დეფინიცია წინა ორთან შედარებით ვრცელია და განსაზღვრავს სოფისტს, როგორც ფუჭი სიბრძნის მამხილებელს.

8.      ინტერმედია (231c-231e). აქ გვაქვს მცირე შესვენება, რომლის დროსაც ხდება საუბრის პირველი ნაწილის რეზიუმირება, კერძოდ, ერთადაა თავმოყრილი სოფისტის აქამდე მიღებული დეფინიციები.

9.      უმაღლეს გვართა ზიარება და დიალექტიკა (232a-260b). აქ უკვე სოფისტის კიდევ ერთი დეფინიციის განსაზღვრისას საჭირო გახდა არსებულისა და არარსებულის დიალექტიკა, არსის გვარების კრიტიკა. ეს სტრუქტურული ერთეული ყველაზე ვრცელია და უჭირავს დიალოგის თითქმის ნახევარი.

10.  სოფისტის მეექვსე დეფინიცია (260b-264d). ეს არის ყველაზე ამომწურავი დეფინიცია, რომელშიც პუნქტობრივადაა ჩამოთვლილი ყველა ის საქმიანობა, რითიც არის დაკავებული სოფისტი. ეს შემაჯამებელი დეფინიცია იმავდროულად ამ დიალოგის დასკვნაცაა.

ამრიგად, შეგვიძლია მივიღოთ დიალოგის 10 ძირითადი მონაკვეთი, რომელთაგან თითოეულს, თავის მხრივ, აქვს ექსპოზიცია, რომელიც გულისხმობს საკითხის დასმას. თითოეული ეს ნაწილი გარკვეულ სტრუქტურულ-სიმეტრიულ მიმართებაშია ერთმანეთთან და ქმნის დიალოგის ერთიან არქიტექტონიკას. თავდაპირველად გვაქვს შესავალი ნაწილი, რომელშიც დასახულია დიალოგის ძირითადი მიზანი. შემდეგ მოდის დეფინიციების სერია, რომელიც მოცულობით ვრცელია, მაგრამ აღსაქმელად მატივი. ამას მოჰყვება ინტერმედია და შეჯამება წინა მსჯელობის შედეგად მიღებული შედეგებისა, რაც, თავის მხრივ, არის გზა მარტივიდან უფრო რთულ საკითხზე გადასასვლელად, შემდეგ კი იწყება ყველაზე ვრცელი და აღსაქმელად რთული ნაწილი - არსებულისა და არარსებულის დიალექტიკა და უმაღლეს გვართა ზიარება, რასაც ბოლოს კვლავ მოჰყვება სოფისტის უკანასკნელი დეფინიცია, რომელიც იმავდროულად ამ დიალოგის დასკვნაცაა. სტრუქტურულად ეს ყველაფერი შემდეგნაირად შეგვიძლია გამოვსახოთ:

A - ექსპოზიცია
B - საკითხის დასმა
C - მეთევზის დეფინიცია
B1 - საკითხის დასმა
C1 - სოფისტის პირველი დეფინიცია
B2 - საკითხის დასმა
C2 - სოფისტის მეორე დეფინიცია
B3 - საკითხის დასმა
C3 - სოფისტის მესამე დეფინიცია
B4 - საკითხის დასმა
C4 - სოფისტის მეოთხე დეფინიცია
B5 - საკითხის დასმა
C5 - სოფისტის მეხუთე დეფინიცია
B6 - საკითხის დასმა
C6 - არსებულისა და არარსებულის დიალექტიკა
B7 - საკითხის დასმა
A1 - სოფისტის მეექვსე დეფინიცია, დასკვნა

ამრიგად, დიალოგში პირობითად შეგვიძლია გამოვყოთ სამი ძირითადი - A, B და C -ელემენტი, რომელთა რიტმული მონაცვლეობა ქმნის ჰარმონიას. ამ ელემენტთაგან A გვხვდება მხოლოდ ორჯერ, თავსა და ბოლოში და გვევლინება დიალოგის საყრდენად და გამაერთიანებლად. A ელემენტის თავსა და ბოლოში არსებობა, ანუ ექსპოზიცია და დასკვნა, დამახასიათებელი არის ნებისმიერი ნაწარმოებისათვის. რაც შეეხება B და C ელემენტებს, მათ შორის არის მიმართებითი კავშირი, ანუ ესენი არის არა იდენტური, არამედ ერთმანეთის მსგავსი ნაწილები, რომელთა შორის სტრუქტურული და კომპოზიციური ურთიერთმიმართებებია. B ელემენტი გვხვდება რვაჯერ, ეს არის ყველაზე მოკლე, მაგრამ თავისთავად უმნიშვნელოვანესი ერთეული, რადგანაც წარმოადგენს დიალოგის თავისებურ სახსარს, სხვადასხვა ნაწილის შემაერთებელს. რაც შეეხება C ელემენტს, იგი ემსახურება საკუთრივ დიალოგის ფილოსოფიური მსჯელობის გაშლას და გვხვდება შვიდჯერ. ექვს შემთხვევაში ესაა დეფინიციები, ხოლო მეშვიდეში - არსებულისა და არარსებულის დიალექტიკა.

შესაბამისად, ვიღებთ საინტერესო და ორიგინალურ სტრუქტურას: A ელემენტის თავსა და ბოლოში ყოფნა განაპირობებს დიალოგის წრიულ სიმეტრიას, ხოლო B და C ელემენტების რიტმული მონაცვლეობა - B C B₁ C₁ B₂ C₂ B₃ C₃ B₄ C₄ B₅ C₅ B₆ C₆ B₇ -დიალოგის წყვილთა გამეორების ორგანიზაციულ პრინციპს.

შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ მთელი ნაწარმოების დონეზე გვაქვს მკაცრად სისტემატიზებული და ერთობ თავისებური სტრუქტურული ორგანიზაცია. ვნახოთ, რა მდგომარეობა გვაქვს ცალკეული პასაჟების, ეპიზოდების დონეზე. კვლევის შედეგად ვასკვნით, რომ აქაც გატარებულია საინტერესო და ორიგინალური ორგანიზების პრინციპი, რაც სტრუქტურულად ასე შეიძლება გამოიხატოს:

მეთევზის დეფინიცია:

A - მეთევზე
B - მოპოვებითი ხელოვნება
C - ხელში მოქცევის ხელოვნება
D - ნადირობა
E - სულიერებზე ნადირობა
F - თევზჭერა
G - დარტყმითი ხელოვნება
H - კავისმიერი
I - ამოთრევა ქვევიდან ზევით
B - მოპოვებითი ხელოვნება
C - ხელში მოქცევის ხელოვნება
D - ნადირობა
E - წყლის ცხოველებზე ნადირობა
F - თევზჭერა
G - დარტყმითი ხელოვნება
H - კავისმიერი
I - ამოთრევა ქვევიდან ზევით
A - მეთევზე

კვლევამ დაგვარწმუნა, რომ პირველივე ეპიზოდი - მეთევზის დეფინიცია - აჩვენებს საინტერესო სტრუქტურას. კერძოდ, აქაც დიალოგის მსგავსად A ელემენტი თავსა და ბოლოში არსებობს, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ A ელემენტი ამ შემთხვევაში წარმოადგენს აბსოლუტურად იდენტურ ერთეულებს და კრავს ამ ეპიზოდს, აერთიანებს მას. ამ ელემენტის თავსა და ბოლოში არსებობა განაპირობებს წრიული კომპოზიციურობისაკენ სწრაფვას, მაგრამ ამას ხელს უშლის საკუთრივ ორ A ელემენტს შორის მოქცეული დანარჩენი ელემენტები, რომლებიც ამჟღავნებენ პარალელური დაყოფისათვის დამახასიათებელ სტრუქტურას, კერძოდ კი: B C D E F G H I B C D E F G H I. ეს ელემენტებიც წარმოადგენენ იდენტურ ერთეულებს და თითოეული ორ-ორჯერ მეორდება ტექსტში. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აქ გვაქვს წრიული და პარალელური დაყოფის ნაზავი.

სოფისტის პირველი დეფინიცია:

A - სოფისტი
B - მონადირე
C - სახმელეთო ნადირობა
D - შინაურ ცხოველებზე ნადირობა
E - დარწმუნების ხელოვნება
F - მოითხოვს ჯილდოს
G - კერძოდ
H - მაამებლობის ხელოვნება
B - ნადირობა
C - ხმელეთის ცხოველებზე
D - შინაურ ცხოველებზე ნადირობა
E - ---------------
F - მოითხოვს ჯილდოს
G - --------------
H - --------------
A - სოფისტიკა

მეორე ეპიზოდი - სოფისტის პირველი დეფინიცია - მთელი დიალოგისა და მისი პირველი ეპიზოდის მსგავსად წარმოადგენს A ელემენტის თავსა და ბოლოში გამეორებას, სადაც A ელემენტი ისევ და ისევ აბსოლუტურად იდენტურ ერთეულებს წარმოადგენს და კრავს და აერთიანებს აღნიშნულ ეპიზოდს. ამ ელემენტის თავსა და ბოლოში არსებობაც განაპირობებს წრიული კომპოზიციურობისაკენ სწრაფვას, მაგრამ ამას ისევ და ისევ ხელს უშლის საკუთრივ ორ A ელემენტს შორის მოქცეული დანარჩენი ელემენტები, რომლებიც ამჟღავნებენ პარალელური დაყოფისათვის დამახასიათებელ სტრუქტურას, კერძოდ კი: B C D E F G H B C D E F G H. ეს ელემენტებიც წარმოადგენს იდენტურ ერთეულებს და თითოეული ორ-ორჯერ მეორდება ტექსტში. თუმცა, აქ სამ შემთხვევაში გვაქვს ისეთი ელემენტები (E, G, H), რომლებიც აკლია, ამოვარდნილია, რაც გარკვეულწილად ანგრევს ამ ეპიზოდისა და მთელი დიალოგისათვის დამახასიათებელ ჰარმონიულ სტრუქტურას, თუმცა, მიუხედავად ამისა, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ შემთხვევაშიც გვაქვს წრიული და პარალელური დაყოფის ნაზავი.

სოფისტის მეორე დეფინიცია:

A - მოპოვებითი ხელოვნება
B - გადაცვლის ხელოვნება
C - სავაჭრო
D - გაცვლითი ვაჭრობა
E - მსხვილი ვაჭრობა
F - ცოდნით ვაჭრობა
G - სოფისტი
G - სოფისტი
A - მოპოვებითი ხელოვნება
B - გადაცვლის ხელოვნება
C - სავაჭრო
D - ---------------
E - ---------------
F - ცოდნით ვაჭრობა

მესამე ეპიზოდი - სოფისტის მეორე დეფინიცია - წინა ორთან შედარებით მოკლეა და სტრუქტურულად მეტ თავისებურებას ავლენს. დავიწყოთ იმით, რომ აქ აღარ გვაქვს თავსა და ბოლოში არსებული გამაერთიანებელი A ელემენტი. ეს ელემენტი აქ წარმოდგენილია პარალელურ დაყოფაში. კერძოდ  ვიღებთ ამგვარ სტრუქტურას: A B C D E F G G A B C D E F, ანუ A -დან მოყოლებული F ელემენტების ჩათვლით გვაქვს პარალელური დაყოფის პრინციპი, თუმცა, აქაც აკლია ორი (D და E) ელემენტი. მნიშვნელოვან განსხვავებას ქმნის G ელემენტი, რომელიც პარალელური დაყოფის ამ ორ განმეორებას შორის ორჯერ ზედიზედ არის წარმოდგენილი. ერთი შეხედვით, იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ეპიზოდის მსვლელობა განვითარდება წრიული დაყოფის პრინციპების შესაბამისად, მაგრამ ეს ასე არ ხდება. უნდა აღინიშნოს, რომ თითოეული ეს ელემენტი წარმოადგენს ერთმანეთის იდენტურ ერთეულებს და თითოეული ორ-ორჯერ მეორდება ტექსტში. აქაც გარკვეულწილად წრიული და პარალელური დაყოფის ნიშნები გვაქვს.

სოფისტის მეოთხე დეფინიცია:

A - მოპოვებითი ხელოვნება
B - პაექრობა
C - საომარი ხელოვნება
D - კამათი
E - შეწინააღმდეგება
F - ერისტიკა
G - სოფისტი
G - სოფისტი
F - ერისტიკა
E - შეწინააღმდეგება
D - კამათი
C - საომარი ხელოვნება
B - პაექრობა
A - მოპოვებითი ხელოვნება

მეოთხე ეპიზოდი - სოფისტის მეოთხე დეფინიცია - კარგად ორგანიზებულია და ამჟღავნებს წრიული დაყოფის პრინციპებს, რაც სტრუქტურულად ასე შეიძლება გამოვსახოთ: A B C D E F G G F E D C B A. თითოეული ერთმანეთის იდენტური ერთეული ორ-ორჯერ მეორდება. არ შეინიშნება ამოვარდნები და მთლიანობაში გვაქვს წრიული დაყოფის სტრუქტურული ორგანიზაცია.

სოფისტის მეხუთე დეფინიცია:

A - სოფისტი
B - განსხვავების ხელოვნება
C - განწმენდა
D - სულის განწმენდა
E - სწავლების ხელოვნება
F - აღზრდა
G - მხილება
B - განსხვავების ხელოვნება
C - განწმენდა
D - სულის განწმენდა
E - სწავლების ხელოვნება
F - აღზრდა
G - მხილება
A - სოფისტიკა

რაც შეეხება მეხუთე ეპიზოდს - სოფისტის მეხუთე დეფინიციას - აქაც პირველი ეპიზოდის მსგავსად A ელემენტი თავსა და ბოლოში არსებობს და წარმოადგენს აბსოლუტურად იდენტურ ერთეულებს და კრავს ამ ეპიზოდს, აერთიანებს მას. ამ ელემენტის თავსა და ბოლოში არსებობა განაპირობებს წრიული კომპოზიციურობისაკენ სწრაფვას, მაგრამ ამას ხელს უშლის საკუთრივ ორ A ელემენტს შორის მოქცეული დანარჩენი ელემენტები, რომლებიც ამჟღავნებს პარალელური დაყოფისათვის დამახასიათებელ სტრუქტურას - B C D E F G B C D E F G. ეს ელემენტებიც წარმოადგენს იდენტურ ერთეულებს და თითოეული ორ-ორჯერ მეორდება ტექსტში. შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ აქაც გვაქვს წრიული და პარალელური დაყოფის ნაზავი.

სოფისტის უკანასკნელი დეფინიცია:

A - შემოქმედებითი ხელოვნება
B - ადამიანური შემოქმედება
C - გამოსახულებათა შექმნის ხელოვნება
D - მოჩვენებების შექმნა
E - ბაძვითი ხელოვნება
F - შეხედულებით ბაძვა
G - ირონიული ბაძვა
H - ორატორი
I - სოფისტი
H - ---------------
G - ირონიული ნაწილი
F - შეხედულებით ბაძვა
E - ---------------
D - მოჩვენებები
C - გამოსახულებები
B - ადამიანური შემოქმედება
A - ---------------

Dდა ბოლოს, მეექვსე ეპიზოდი - სოფისტის უკანასკნელი დეფინიცია - ასევე კარგად ორგანიზებულია და ამჟღავნებს წრიული დაყოფის პრინციპებს, რაც სტრუქტურულად ასე შეიძლება გამოვსახოთ: A B C D E F G H I H G F E D C B A. თითოეული ერთმანეთის იდენტური ერთეული ორ-ორჯერ მეორდება. სამი ერთეული ამოვარდნილია (H, E, A). საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს, რომ აქ გვხვდება ის ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც ამოვარდნილია A ელემენტი. მთლიანობაში გვაქვს წრიული დაყოფის სტრუქტურული ორგანიზაცია.

ამრიგად, მე შევეცადე გამომეკვლია, არის თუ არა რაიმე სიმეტრია ცალკეული პასაჟებისა და სიტყვების დონეზე. მივიღეთ ძალიან საინტერესო შედეგი. ექვს შემთხვევაში ცალკეულ ეპიზოდებს აღმოაჩნდა სტრუქტურული ორგანიზაციის ერთმანეთისაგან განსხვავებული და თვითმყოფადი, ორიგინალური სახე. ამათგან ოთხ შემთხვევაში გვაქვს წრიული და პარალელური დაყოფების ორიგინალური ნაზავი, ხოლო ორ შემთხვევაში გვაქვს წმინდა სახის წრიული დაყოფა. მინდა აღვნიშნო, რომ მხოლოდ რამდენიმე შემთხვევაში გვხვდება მცირე სახის ამოვარდნები. ძირითადად ელემენტები ზუსტად თავსდება ერთიან სისტემაში და ქმნის მოწესრიგებულ, კარგად ორგანიზებულ და საინტერესო სტრუქტურას.

იბადება შეკითხვა: რა განაპირობებს ამოვარდნილი, ნაკლული ელემენტების არსებობას ტექსტში? ნუთუ ამას პლატონი შეგნებულად აკეთებდა? თუ მაინცადამაინც ეს ელემენტები ვერ მონახა და ვერ ჩასვა? იქნებ ელემენტები აქ ოდესღაც იყო და შემდეგ დაიკარგა და ჩვენამდე ვერ მოაღწია? ამ შეკითხვაზე პასუხის გაცემა არ არის ადვილი. ვერ ვიტყვით იმას, რომ კონტექსტის გათვალისწინებით პლატონმა აღარ მოინდომა გარკვეული ერთეულების განმეორება, ანუ ეს შეგნებულად გააკეთა. ვერც იმას ვიტყოდით, რომ პლატონს, რომელსაც წერის გენიალური მანერა ჰქონდა, გასჭირვებოდა კონტექსტში რამდენიმე ელემენტის ჩასმა, რათა სტრუქტურული კომპოზიციის სტილი არ დარღვეულიყო. შესაძლოა, აქ საქმე გვქონდეს ჩვენამდე არასრულად მოღწეულ ტექსტთან, მაგრამ ესეც სადავოა, რადგან ამ მოსაზრების დამამტკიცებელი მყარი არგუმენტი არ გვაქვს.

საერთოდ რატომ მიმართა პლატონმა თავისი შემოქმედების სტრუქტურული და კომპოზიციური ორგანიზების ამგვარ სტილს? ვფიქრობ, ეჭვგარეშეა, რომ პლატონს გაცნობიერებული ჰქონდა წერის ეს სტილი. ამას განაპირობებდა თვითონ ფილოსოფიური დიალოგის სპეციფიკაც.  პლატონს უნდოდა, რომ მის მსმენელს მასთან ერთად ეფიქრა. იმისათვის კი რომ მსმენელი კარგად აჰყოლოდა მისი მსჯელობის დინამიკას და საუბრისას მიღებული დასკვნები არ დავიწყებოდა, მას სჭირდებოდა უკვე ნათქვამის შეხსენება, ხაზგასმა. სწორედ ამიტომაა, რომ ეპიზოდების სტრუქტურაში თითოეული ელემენტი ორჯერ მეორდება: ერთხელ მის წარმოსაჩენად და მეორედ ხაზგასასმელად, მკითხველისათვის შესახსენებლად. თავისი ჩანაფიქრის განხორციელება და მკითხველზე უფრო მეტი გავლენის მოხდენა პლატონმა მხატვრული ფორმით, სტილით, სტრუქტურული და კომპოზიციური ორგანიზაციის ზემოთ განხილული პრინციპებით მოახერხა. მრავალფეროვნებისათვის მან აირჩია ზოგ შემთხვევაში წყვილთა გამეორების, ზოგ შემთხვევებში კი - წრიული და პარალელური დაყოფის პრინციპები. სწორედ ამგვარად მოახერხა პლატონმა დიალოგის, ზეპირი კომუნიკაციის ტრადიციული ფორმის გადმოტანა და დამკვიდრება წერილობითი დიალოგის ჟანრში. სწორედ ამით გაემიჯნა იგი სოფისტებს და აირჩია ჭეშმარიტი ფილოსოფოსისათვის უფრო ნიშანდობლივი წერილობითი ფორმა.

სამწუხაროდ, არსებობს პლატონის დიალოგების სტრუქტურული კვლევის მხოლოდ რამდენიმე ცდა. მომავალში საჭიროა, პლატონის ამ დიალოგის კომპოზიციური და სტრუქტურული თავისებურებები განვიხილოთ სხვა დიალოგების სტრუქტურული აგების პრინციპებთან მიმართებით, რაც საშუალებას მოგვცემს პლატონის დიალოგები დავაჯგუფოთ მათი სტრუქტურულ-კომპოზიციური აგების პრინციპების შესაბამისად. თუ პლატონის დიალოგებს სტრუქტურული ანალიზის მეთოდით გამოვიკვლევთ, ეს საშუალებას მოგვცემს, უფრო ღრმად და ახლებური ინტერპრეტაციით გავიაზროთ მისი შემოქმედება.