ბესტსელერი – ამ ტერმინით გაყიდვის მაღალი მაჩვენებლით გამორჩეულ პროდუქტს აღნიშნავენ და, ამდენად, იგი უფრო მარკეტინგის სფეროდანაა, ვიდრე  – ლიტერატურის, თუმცა თანამედროვე მკითხველისათვის ეს ცნება ერთგვარი გამოწვევაა, თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესებში მისი ორიენტაციის მაჩვენებელი, ზოგ შემთხვევაში, ლიტერატურული გემოვნების ინდიკატორი და, უბრალოდ, მწვანე შუქია კონკრეტულ ტექსტთან საურთიერთოდ. ლიტერატურული პროდუქტის ბესტსელერად ქცევას ბევრი სხვადასხვა კომპონენტი განაპირობებს, თუმცა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელი, ხშირ შემთხვევაში, მისი ავტორია, რომლის „ტექსტებს მკითხველი ელოდება და პერიოდულად ეცნობა“  [ნინიძე, 2008:4]. ნორვეგიელი მწერალი იუსტაინ გორდერი, რომლის 1991 წელს გამოქვეყნებული „სოფიას სამყარო“ ნამდვილ მსოფლიო ბესტსელერად იქცა, სწორედ ასეთი ავტორების რიცხვშია. კრიტიკოსები მას სამომავლოდ ლიტერატურის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატადაც განიხილავენ, თუმცა პრესტიჟული ლიტერატურული ჯილდოების სიმცირეს არც დღეისათვის უჩივის მწერალი: 1990 წელს ნორვეგიის კრიტიკოსთა პრემია ლიტერატურაში რომანისათვის „ბანქოს საიდუმლო“, 1994 წელს გერმანიის ლიტერატურული პრემია გახმაურებული წიგნისათვის „სოფიას სამყარო“, 2005 წელს ნორვეგიის სამეფო ორდენი და ა. შ. 

ცოტა ხნის წინ ახალგაზრდებმა ,რომლებიც სტუდენტურ პროექტს ამზადებდნენ სატელევიზიო გადაცემისათვის „არამექანიკური ფორთოხალი“, მთხოვეს (ა)მერჩია ორი ნაწარმოებიდან ერთ-ერთი, რომელიც ამ გადაცემის თემა გახდებოდა. შემოთავაზებული იყო ბალზაკის „შაგრენის ტყავი“ და იუსტაინ გორდერის კიდევ ერთი ბესტსელერი „ფორთოხლის გოგონა“. გულწრფელი თუ ვიქნები, ჩემთვის ეს რიტორიკული შეკითხვა იყო, მაგრამ რამდენადაც გადაცემის მთავარი მოქმედი გმირები ისინი უნდა ყოფილიყვნენ და ეს მათი პროექტი იყო, ვურჩიე, არჩევანი იმის შესაბამისად გაეკეთებინათ, რომელი ნაწარმოები იყო მათთვის ამ ეტაპზე აქტუალური და რომელზე ექნებოდათ მეტი სათქმელი. გამიკვირდა, როცა „ფორთოხლის გოგონა“ აირჩიეს. ალბათ, სწორედ ამ დროს მომინდა კიდევ ერთხელ ამ ტექსტთან ურთიერთობა და ჩემთვის ამ შეკითხვაზე პასუხის მოძიება. სხვათაშორის, ქართველ მკითხველთა მიერ იგი დასახელდა იმ წიგნთა შორის, რომელიც უნდა წაიკითხოს ადამიანმა სიცოცხლის მანძილზე და 2014 წელს გამოიცა კიდეც სერიით: „კიდევ 49 წიგნი, რომელიც უნდა წაიკითხო, სანამ ცოცხალი ხარ“ (დ. აკრიანის თარგმანი).

პირველი, რაც გორდერის ნაწარმოების კითხვისას თვალში გვხვდება ისაა, რომ ტექსტი აშკარად ითვალისწინებს თანამედროვე ყოფის დაჩქარებული რიტმს და ამ კონტექსტში მკითხველის ერთგვარ „სულსწრაფობას“ დროის დეფიციტის გამო: მოვლენები დინამიკურად ვითარდება, თუ სუბიექტური ვიქნებით, ზოგიერთი ეპიზოდი სრულ ილუზიას ქმნიდა, რომ მონტაჟის პრინციპით აგებულ კადრებთან გვქონდა საქმე. ნარატიული ტექნიკა, რომელსაც მიმართავს ავტორი, ძალიან ახლოსაა კინოენასთან.  ლიტერატურულ ნაწარმოებში ეს გარკვეულწილად შეიცავს ერთგვარი ზედაპირულობის საფრთხეს, თუმცა, ავტორი ახერხებს თავი დააღწიოს ამ „საშიშროებას“ და გულითადი, სულში ჩამწვდომი, ინტენსიური დიალოგი იქონიოს მკითხველთან ისეთი ემოციების სტიმულირების საშუალებით, რომლებიც საერთო შეიძლება აღმოაჩნდეთ მკითხველსა და მის პერსონაჟებს.

არც თავად თემა მამისა და შვილის ურთიერთობისა და არც გარდაცვლილი მამისაგან მიღებული შეტყობინება ლიტერატურაში ახალი არაა. არც ის უნდა იყოს შემთხვევითი, რომ ნაწარმოების გმირი, მისთვის საკვანძო მომეტში, თითქოს სასხვათაშორისოდ, სწორედ შექსპირის ყველაზე ცნობილ პერსონაჟს დაესესხება და მისეულ პერიფრაზს იყენებს: „ერთად ყოფნა თუ არყოფნა: საკითხავი, აი, ეს არის!“, მაგრამ ეს ძალიან შორეული რემინისცენციაა და იმაზე მსჯელობა, რატომ მიანიშნა ავტორმა სწორედ შექსპირის პერსონაჟზე, შორს წაგვიყვანს. ი. გორდერის სასარგებლოდ კი უნდა აღინიშნოს, რომ მომგებიანია ლიტერატურული ხერხი, რომელიც მან ამ თემის ორიგინალური მხატვრული ინტერპრეტაციისათვის  გამოიყენა: საბავშვო ეტლში შენახული წერილი წარსულიდან, რომლის ნაწილი გეორგის პერსონაჟიც იყო.

გზავნილთან ერთად პერსონაჟი იღებს შანსს, რომელიც უკვე დაკარგული ეგონა –  აღადგინოს გარკვეული მიმართება გარდაცვლილ მამასთან, რომელიც მხოლოდ ფრაგმენტულად და ძალიან ბუნდოვნად ახსოვს. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ტექსტის ავტორი ფილოსოფიის პედაგოგი იყო და მისი პირველი სამწერლო გამოცდილებაც სწორედ ფილოსოფიისა და თეოლოგიის სახელმძღვანელოების შედგენაში მონაწილეობას უკავშირდება, რასაკვირველია, შემთხვევითი არაა, რომ მისი პერსონაჟი წარსულიდან ამ გზავნილს 15 წლის ანუ დაახლოებით გარდატეხის ასაკში ღებულობს, მაშინ, როდესაც ადამიანს ყველზე მეტი შეკითხვა და ხშირად, წინააღმდეგობა, უჩნდება საკუთარ თავთან თუ გარემომცველ სამყაროსთან მისი ურთიერთობის შესახებ. ერთ-ერთ ინტერვიუში ი. გორდერი ხსნის რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ეტაპი პიროვნების ფორმირებაში: „13-14 წლის ასაკში მოზარდი ქმნის საკუთარ თავს, როდესაც განცვიფრების უნარი გადაიზრდება დასკვნების გაკეთებისა და აზროვნების  უნარში“ [გორდერი, 2007:ინტერვიუ]. ალბათ, ეს არის პასუხი შეკითხვაზე, რატომ არიან მისი ნაწარმოებების პერსონაჟები ხშირად თინეიჯერები.

რომანი ორ პარალელურ დროსა და მოცემულობაში ვითარდება: იან ოლავის წერილი ესაა გზავნილი მომავალში: „ის მისწერეს თორმეტი თუ თოთხმეტი წლის გეორგს - ბიჭს, რომელსაც მამაჩემი ჯერ არ შეხვედროდა და რომელიც, შესაძლოა, ვერც ვერასოდეს გაეცნო“, ამავდროულად, ესაა წარსულიდან მიღებული წერილი „აჩქარებულ“ დროში, რომელშიც 11 წლის წინ მამის ნაქონი კომპიუტერი უკვე ანაქრონიზმად და სამუზეუმო ექსონატად ითვლება.

ამგვარად, ერთი დამოუკიდებელი ამბის კომპოზიციაში ვითარდება მეორე ამბავი, „ამბავი ამბავში“: ავტორი რეტროსპექციის ხერხს მიმართავს - ნაწარმოების პერსონაჟებსაც და მკითხველსაც აბრუნებს წარსულში, როდესაც საფუძველი ჩაეყარა გეორგის დროში მიმდინარე მოვლენებს. თხრობა ორ სიბრტყეში მიმდინარეობს - ერთი მხრივ, ესაა დიალოგი წარსულთან და, მეორე მხრივ, - მომავალთან „...შენ შეიძლება აღარაფერი გახსოვდეს გეორგის დროიდან, რომელიც ჩემი დროც იყო “, – წერს იან ოლავის პერსონაჟი და შეუძლებელია, აქაც შორეულ ალეგორია - დარღვეულ დროთა კავშირის აღდგენის შესაძლებლობა –შეუძლებლობაზე  დანიელი უფლისწულის რეფლესია არ გაახსენდეს მკითხველს.

რამდენად ახერხებს ჰარმონიის აღდგენას, საკუთარი და სხვა პერსონაჟების ადგილის განსაზღვრას,  საკუთარ და წარსულიდან დასმულ შეკითხვებზე პასუხის გაცემას გეორგის პერსონაჟი და რა როლს თამაშობს ამ პროცესში მამისაგან მიღებული გზავნილი - ამ პროცესს მკითხველი ინტერესით ადევნებს  თვალს.

თუმცა ტექსტის მთავარი გამოცანა, მთავარი პროვოკაცია ფორთოხლის გოგონაა, რომელიც ერთი მათგანისათვის იდუმალებით მოცული მშვენიერი არსება, საყვარელი ადამიანი, შემდეგ მეუღლე და მისი შვილის დედაა, ხოლო 15 წლის გეორგისათვის დედა, ვისშიც მხოლოდ მამის წერილის გაცნობის შემდეგ აღმოაჩენს „იდუმალების ნიშნებს“ და, რაც მთავარია, მხოლოდ მათთვის - დედა-შვილისთვის საერთო სივრცესაც მოაძებნინებს, რაც მხოლოდ მათ ეკუთვნით და საერთო წარსულს უკავშირდება.

ტექსტის ამ პასაჟში - ფორთოხლის გოგონას ამბავში რომანის ავტორი ზღაპრის ტიპურ პარადიგმას იყენებს: აქ არის იდუმალი მზეთუნახავი და მის კვალს დადევნებული ჭაბუკი, არის ნიშნები და მინიშნებები, რომელთა გარეშე წარმოუდგენელია ნებისმიერი ზღაპრის ექსპოზიცია, არის მითოლოგიზირებული სიმბოლო - ფორთოხალი, რომელიც მეტაფორულ დატვირთვას იძენს, როგორც ნამდვილ ზღაპარში და რომელიც ამ მისტიკური ისტორიის მაკავშირებელი რგოლია და, რაც მთავარია, ამ ისტორიაში არის ტენდენცია, პასუხი შეკითხვაზე: რა გზავნილის, ქვეტექსტის მატარებელია ეს, ერთი შეხედვით, გულუბრყვილოდ ნაამბობი, სენტიმენტალური, მშვენიერი ამბავი. ცხადია, არც ფორთოხლის სიმბოლიკის გამოყენებაა შემთხვევითი - ისიც სწორედ მითოლოგიიდან იღებს სათავეს და რომაულ, ჩინურ, უფრო გვიან, ქრისტიანულ სიმბოლიკაში სიწმინდესთან, სიყვარულთან, ქორწინებასთანაა დაკავშირებული.

თავად ავტორი არ გაურბის ამ მსგავსებას, პირიქით, რამდენჯერმე მიანიშნებს კიდეც ზღაპრების პერსონაჟებზე: პრინცი, პრინცესა, კონკია, ბროლის ქოში და ხსნის კიდეც, რატომ იტაცებს ასე ეს სამყარო, როდესაც გეორგს ურჩევს: „ბუნების საგანთა ამგვარი სპონტანური განცდა მოიპოვება ხალხურ გადმოცემებში, ისევე, როგორც ძმები გრიმების ჯადოსნურ ზღაპრებში. იკითხე, ხოლმე ისინი, გეორგ, იკითხე ისლანდიური საგები, ბერძნული და ნორვეგიული მითები, ძველი აღთქმა. უყურე სამყაროს, გეორგ, უყურე, სანამ მეტისმეტად გადავსებულა ფიზიკითა და ქიმიით“[გორდერი, 2014:109].

„ფორთოხლის გოგონა“ იან ოლავისათვის სწორედ „სხვა“, ირეალური სამყაროდან მოვლენილი იდუმალი არსებაა, რომლის ყოველი მოვლინება და გაუჩინარება მისთვის ახალი ინსპირაციის წყაროა. გოგონა თითქოს ჯადოსნურ სამყაროში ეპატიჟება მას და ფაქიზად, შეუმჩნევლად კვებავს ახალგაზრდა კაცის ფანტაზიას, უფრო სწორად მასთან ერთად ქმნის ზღაპარულ სივრცეს, რომლის მთავარი პერსონაჟებიც თვითონვე არიან. იან ოლავისათვის ფორთოხლის გოგონასთან ყოველი შეხვედრა უფრო მეტ შეკითხვას აჩენს,  ვიდრე  – პასუხს. თუმცა რამდენიც არ უნდა იხეტიალოს მისმა პერსონაჟმა ფორთოხლის გოგონას ძებნაში ოსლოსა თუ სევილიის შემოგარენში, იდუმალებით მოცულ ქალიშვილთან დაკავშირებით შექმნილი საკუთარი თეორიების შექმნა-შემოწმებაში რამდენი იმედგაცრუებაც არ უნდა განიცადოს, ეს მაინც ბუნებრივი, რეალურზე რეალური ცხოვრებაა გორდერის პერსონაჟისათვის, რომლისთვისაც ეს ქვეყანა „იმთავითვე“ ჯადოსნური სამყაროა: „მე თვითონ მეცნიერი ვარ და არცერთ მეცნიერებას არ უარვყოფ. მაგრამ, ამასთანავე, ვფლობ სამყაროს მისტიკურ, თითქმის ანომალურ ხედვასაც. არასოდეს მიმიცია ნიუტონისთვის ან დარვინისთვის სიცოცხლის იდუმალი ელვარების უგულებელყოფის უფლება“[გორდერი, 2014:110].

შესაძლოა, სწორედ ამ კონტესტში ჩნდება ნაწარმოებში მოულოდნელი სიმბოლო: ერთ-ერთი დამაკავშირებელი რგოლი 15 წლის გეორგის დროსა და 3,5 წლის გეორგისა და მამამისის „საერთო დროს“ შორის - 1990 წელს კოსმოსურ ორბიტაზე გაშვებული ჰაბლის ტელესკოპი, რომელიც, პრაქტიკულად, რომანის კიდევ ერთი პერსონაჟია. წერილის პირველივე სტრიქონებიდანვე იხსენებს იან ოლავი ტელესკოპს და აქედანვე უჩნდება გეორგს შეკითხვა ამ ამბავსა და მის მიერ წარმატებით შესრულებული საგანგებო დავალების თემის კავშირთან მიმართებაში. ეს მოულოდნელი კავშირი ერთ-ერთი იმ შეკითხვათაგანია, რომელიც მკითხველისათვის პირველი გვერდებიდან უკანასკნელამდე აქტუალური რჩება. „ლიტერატურული ნაწარმოებები, ისევე, როგორც სახვითი ხელოვნების ნიმუშები, მეტ-ნაკლებად, ერთგვარი ჩაკეტილობით ხასიათდებიან. ისინი გამოხატავენ გარკვეულ მიკროსამყაროს, რომელიც თავისებური პრინციპების (კერძოდ, გარკვეული დროითი და სივრცითი სტრუქტურის) მიხედვითაა აგებული. ავტორისეული პოზიცია მეტ-ნაკლებად მკაფიოდაა გამოხატული ლიტერატურულ ნაწარმოებში“ [ლომიძე, 2007:37-38]. შესაძლოა სწორედ ამ პოზიციის ხაზგასმის სურვილითაა განპირობებული, რომ „ფიზიკითა და ქიმიით გადავსებული სამყაროს“ პროდუქტი - ჰაბლის ტელესკოპიც კი ავტორს მეტაფიზიკურ სივრცეში გადაყავს: პერსონაჟი მას „სამყაროს თვალს“ უწოდებს, რომელიც შესაძლოა კაცობრიობას დაეხმაროს, იპოვოს პასუხი შეკითხვაზე: „რას წარმოადგენს ეს დიდი ზღაპარი, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ და რომელში სამყოფადაც თითოეულ ჩვენგანს ესოდენ მცირე დრო არგუნეს?.. იქნებ იქ, გალაქტიკათა მიღმა არსებობს პასუხი, რას წარმოადგენს საკუთრივ ადამიანი... თუმცა არც იმისი გამორიცხვა შეიძლება, რომ ეს შესაძლოა სულაც მენტალური ან ინტელექტუალური გამოცანაა და პასუხიც  ჩვენშია“[გორდერი, 2014:121].

ერთი შეხედვით, მართლაც, რა შეიძლება იყოს საერთო ჰაბლის კოსმოსურ ტელესკოპსა და ქვის ხანას შორის?! მაგრამ ავტორისათვისაც დრო, როგორც სუბსტანცია ძალიან პირობითია, იმდენად პირობითი, რომ ასეთი კავშირის დაშვების აუცილებლობამდეც კი მიდის: „ჰაბლის ტელესკოპისთვის გამიზნული პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები ქვის ხანაში ჩატარდა. თუმცა არა: არსებითად, ყველაზე ადრეული შემზადება დიდი აფეთქებიდან და დრო-სივრცის შექმნიდან რამდენიმე წამის გავლის შემდეგ დაიწყო“. ამ პირობითობის ჭრილში, სამყარო ერთი მთლიანი კანონზომიერებაა და თითოეული ჩვენგანიც ამ კანონზომიერების ნაწილია. გორდერისაათვის მთელი სამყარო „განზრახ არის ჩაფიქრებული“. სწორედ ამ „განზრახჩაფიქრებულობის“, ამ კანონზომიერების კონტექსტში თუ განვიხილავთ ჩვენ არსებობას, აღმოვაჩენთ, რომ სამყარო უხსოვარი დროიდან ემზადებოდა კონკრეტულ დროსა და კონკრეტულ ადგილას ჩვენი მოვლინებისათვის და თუ ეს ასეა, როგორი უფერულიც არ უნდა გვეჩვენებოდეს ის ჩვენი ცხოვრების რომელიღაც ეტაპზე, როგორი რეფლექსიაც არ უნდა გვტანჯავდეს, სიცოცხლე უკვე არის უდიდესი გამართლება, შანსი, გამარჯვება. ალბათ, ეს არის, ამ ნაწარმოებთან ურთიერთობის პროცესში წარმოქმნილი ერთ-ერთი მთავარი საფიქრალი მკითხველისათვის.

ეს არის თემა, რომელსაც თავისი სამწერლო კარიერის მანძილზე რამდენჯერმე უბრუნდება ი. გორდერი: ეს კითხვები ისმის რომანში „სოფიას სამყარო“, ხოლო ჯერ კიდევ 1990 წელს გამოქვეყნებულ რომაში „ბანქოს საიდუმლო“, რომელმაც მწერალს აღიარება და პოპულარობა მოიტანა, იგი უცნაურ შეკითხვას უსვამს პერსონაჟს: წარმოუდგენია თუ არა მას, რამდენი წინაპარი ჰყავდა, სადამდე მიდის ეს ჯაჭვი და თავადვე  პასუხობს ამ შეკითხვას:

„ერთი წინაპრის შანსი იმისა, რომ ზრდის პროცესში არ მოკვდეს, არის ერთ რამდენიმე მილიარდზე... გარკვეული აზრით, ჰანს თომას, მილიარდჯერ ყოფილხარ სიკვდილიდან სულ ერთი მილიმეტრით დაშორებული. შენს სიცოცხლეს ამ პლანეტაზე ემუქრებოდნენ მწერები, გარეული მხეცები, მეტეორები, ელვა, სნეულება, ომი, წყალდიდობა, ხანძარი, მოწამვლა, განზრახ  მკვლელობა... მხოლოდ სტიკლესტადირის ბრძოლაში შენ ასობით დაზიანება მიიღე. ეს იმიტომ, რომ ამ ბრძოლაში შენი წინაპრები ორივე მხარეს იბრძოდნენ, ანუ შენ საკუთარ თავს და ათასწლეულის შემდეგ შენივე დაბადების შანსს ებრძოდი... ყოველ ჯერზე, როცა ჰაერში ისარი გაიწუილებდა, შენი დაბადების შანსი მინიმუმამდე ეცემოდა. მაგრამ, აი, ახლა აქ ზიხარ და მემასლაათები...  ფაქტობრივად, ამ ჯაჭვის საწყისი რგოლი ის პირველი ცოცხალი უჯრედია, რომელიც ორად გაიყო და ამით დასაბამი დაუდო ყოველივეს ზრდა-აღმოცენებას ამ პლანეტაზე. თვით ჩემი ჯაჭვის შანსი, რომ ერთხელაც არ გამწყდარიყო სამი თუ ოთხი მილიარდი წლის განმავლობაში, არგაგონილად მცირეა. მაგრამ, როგორც ხედავ, გამოვაღწიე. გადავრჩი, ჯანდაბას წავუღივარ! ჩემი მხრივ, ვგრძნობ, რაოდენ ფანტასტიკურად იღბლიანი ვარ, რომ დედამიწას შენთან ერთად ვუყურებ; ვგრძნობ, რაოდენ იღბლიანია ამ წამს ამ მიწაზე მცოცავი თითოეული მწერი“ [გორდერი, 2014:241].

ვრცელი ამონარიდი იმის სადემონსტრაციოდ დაგვჭირდა, რაოდენ ღრმა, მოულოდნელი, ფილოსოფიური და, ამავე დროს, მიამიტი შეიძლება იყოს ი. გორდერი. ის თითქოს ცდილობს, საკუთარ მკითხველს აღმოაჩენინოს სიახლე იქ, სადაც მას ყველაფერი უკვე ნათელი და გარკვეული ჰგონია. ეს ამონარიდი ნათლად მიგვანიშნებს მწერლის არაჩვეულებრივ უნარზე: მსუბუქად, ცოტა გულუბრყვილოდაც კი და ძალიან საინტერესოდ ისაუბროს ყველაზე რთულზე, „შეიტყუოს“ მკითხველი ინტერაქციაში საკუთარ თავთან.

ეს პასაჟი 1990 წელს გამოქვეყნებული რომანიდან ინტერტექსტუალური დიალოგია „ფორთოხლის გოგონას“ თემასთან და შემთხვევითი არაა, რომ ავტორი, ათწლეულზე მეტი ხნის შემდეგ, პრაქტიკულად, უბრუნდება საკუთარ შეფასებას: „სიცოცხლე ერთი დიდი ლატარეაა, სადაც მხოლოდ მომგებიანი ბილეთები ჩანს“ („ბანქოს საიდუმლო“), „ფორთოხლის გოგონას ამბავი ჰგავს დიდი ლატარეის ამბავს, რომელშიც მხოლოდ მომგებიანი ბილეთები ჩანს“ („ფორთოხლის გოგონა“).

„გორდერი თავის წიგნებში აღწერს გასაოცარ სამყაროს, რომელიც ერთდროულად ჩვენიცაა - ანუ სრულიად ყოფითია, ნაცნობი, რეალისტური და თანაც ზღაპრულია, ამ სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით... გორდერის სამყარო - ეს არის ცხოვრება, როგორც სასწაული! ცხოვრება, როგორც რომანტიკული თავგადასავალი! ცხოვრება, როგორც ფილოსოფიური გამოცანა! ამ ყველაფრის სინთეზი ქმნის წარმოუდგენელ, განუმეორებელ განცდას, - სურნელსა და ფერადოვნებას, - ჰაეროვან ნათელ სიკასკასეს!“ [ლომოური, 2014:6] - უფრო ზუსტად აღწერა, ალბათ, ძნელია. სიცოცხლის საზრისის გორდერისეული დეფინიციაა: სიცოცხლე, როგორც სასწაული, როგორც ჯილდო, გამართლება - ესაა პირობითობა, რომელშიც დასახლებულან გორდერის პერსონაჟები, რომლებიც მკითხველთან ერთად „აღმოაჩენენ“, რომ სიცოცხლე ამ სამყაროში თავად არის უდიდესი სასწაული და ამ სასწაულის ნაწილია თითეული ჩვენგანი. სამყარო თავად არის წვეულება, რომლიც სტუმრებიც ვხდებით, იმის მიუხედავად, რომ ზღაპრის ცნობილი პერსონაჟის დარად ვიცით, ეს დაუსრულებელი არ იქნება.

და მაინც, სწორედ ამას უკავშირდება მთავარი შეკითხვა, რომელსაც წარსული უგზავნის მომავალს: „ავირჩევდი თუ არა მოსვლას ამ დედამიწაზე იმის ურყევი ცოდნით, რომ ერთხელაც იქნებოდა ამ სიცოცხლეს მომწყვეტდნენ, ვინ იცის, იქნებ შუაგულ ბედნიერებაშიც კი?.. რას ამოირჩევდი, წინდაწინ რომ მოეცათ არჩევანის შანსი? - იმას, რომ ცოტა ხანი დაგეყო დედამიწაზე და შემდეგ სამუდამოდ გამქრალიყავი, თუ იტყოდი: დიდი მადლობა, მაგრამ მიჩევნია, არ დავიბადოო?“ [გორდერი, 2014:135].

მართალია, იან ოლავის პერსონაჟი ამ კითხვის დასმისას სკეპტიკურადაა განწყობილი: „თავი ფორთოხლის გოგონას, სიყვარულს, ბავშვის ყოლის იდეას ვაცდუნებინეო“, მაგრამ თუ ზემოთქმულს გავითვალისწინებთ, ალბათ, ეს რიტორიკული შეკითხვაა გორდერისათვის, რომელსაც სწამს, რომ სამყაროსთან ურთიერთობის სერიოზულ ეტაპზე გადასვლა ადამიანმა სწორედ საკუთარი თავის  ამ უზარმაზარი სამყაროს პაწაწინა ნაწილად გააზრებით უნდა დაიწყოს.

ი. ლოტმანი წერილში „ხელოვნების შესახებ“ აღნიშნავს, რომ მხატვრული ნაწარმოების კომპოზიციაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია ჩარჩო -ტექსტის დასაწყისი და დასასრული. ეპოქისა ან მიმდინარეობის ესთეტიკური მოთხოვნების შესაბამისად, ლიტერატურული ნაწარმოების კომპოზიციაში დროდადრო აქცენტები შეიძლება გადანაცვლდეს კიდეც, მაგრამ: „...თანამედროვე ტექსტში კოდირების ფუნქცია აკისრია დასაწყისს, ხოლო სიუჟეტურ-„მითოლოგიური“ - დასასრულს“ [Лотман, 1998:211]. გორდერის ნაწარმოებისათვის ფინალური ნაწილი კომპოზიციის სწორედ ის კომპონენტია, რომლისთვისაც წინასწარ ამზადებს, ნაბიჯ-ნაბიჯ მიუძღვის მკითხველს, მაგრამ, როგორც ჩანს, მაინც არჩევს ბოლომდე არ ენდოს მის ინტერპრეტაციას და თავად გააჟღეროს მასთან ნაწარმოების მთავარი გზავნილი. ამიტომ ტექსტის უკანასკნელი გვერდები იან ოლავის შეკითხვაზე გეორგის პასუხს ეთმობა, რაც, მგონია, რომ არაფერს ახალს არ სძენს ნაწარმოებს; ალბათ, უფრო პირიქით, მკითხველს „ათავისუფლებს“ თავად ამ შინაარსის აღმოჩენის სასიამოვნო და ძალიან ღირებული მოვალეობისაგან. შესაძლოა ამის მიზეზი ისიც იყოს, რომ ეს არის ტექსტი, რომელიც ერთნაირად საინტერესო შეიძლება აღმოჩნდეს როგორც მოზარდების, ასევე უფროსებისთვისაც, ანუ როგორც უფრო „მომზადებული“, ასევე ახალბედა მკითხველისთვისაც: „წინააღმდეგი არ ვარ, როცა მოზარდების მწერალს მიწოდებენ, მაგრამ არ მგონია, რომ ჩემი წიგნები მოზარდებისთვისაა შექმნილი. კარგი წიგნი ბავშვებისთვის ან მოზარდებისათვის - ეს არის კარგი წიგნი უფროსებისათვის, იმიტომ, რომ ყველა ადამიანში ცხოვრობს „შინაგანი მოზარდი“. სამწუხაროდ, აქ უკუკავშირი არ არსებობს და კარგი რომანი უფროსებისათვის სულაც არ არის კარგი საბავშვო წიგნი“ [ინტერვიუ].

 „ფორთოხლის გოგონა“ ერთდროულად სევდიანი და იმედიანი ტექსტია, რომელშიც მკითხველი აღმოაჩენს, რომ ნაცვალსახელი ჩვენ „ასახავს მოვლენათა „მეტისმეტად დაფეხმძიმებულ“ მწკრივს, რომელიც ღრმად იჭრება ამ დედამიწაზე მცხოვრები ორი ადამიანის ცხოვრებაში“ და კიდევ ერთხელ დაფიქრდება საკუთარი შესაძლებლობების უსაზღვროებაზე ამ სამყაროში იმ მოცემულობით, რომ „ალბათობის საზღვრები გადალახულია უკვე თვით სამყაროს არსებობის ფაქტით“. გორდერის ნაწარმოებები კარგი ლიტერატურული გემოვნებით შექმნილი სწორედ ის ტექსტებია, მკითხველი ნამდვილად რომ იპოვის საფიქრალს, იმედს, ოცნებას, ნუგეშს, თუნდაც გასართობს, ან კიდევ რაიმეს იმ უამრავი არაჩვეულებრივი შესაძლებლობიდან, რასაც ზოგადად ლიტერატურა გვთავაზობს.