წისქვილს ტრადიციული საზოგადოების სამეურნეო ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა და არცთუ ისე დიდი ხნის წინ ის კულტურული ლანდშაფტის ერთ-ერთ შეუცვლელ ელემენტს წარმოადგენდა. მოსალოდნელი იყო, რომ მარცვლეულის ფქვილად „ქცევის“ პროცესი მიწათმოქმედი ხალხების მითოსში საკრალურ ქმედებად ყოფილიყო მიჩნეული. ამის საპირისპიროდ, წისქვილი და წისქვილის შემოგარენი, თავისი მაღალი სამეურნეო დანიშნულების გარდა, ხალხური ტექსტების მიხედვით, ისეთ ობიექტადაც მოიაზრება, სადაც დღე-ღამის განსაზღვრულ პერიოდში დემონური არსებები თავიანთი სასტიკი ბუნების დემონსტრირებას ახდენენ. როგორც ქართულ, ისე ევროპის ხალხთა ზეპირსიტყვიერებაში აისახა წისქვილისა და მეწისქვილის თემაზე სტერეოტიპულ  შეხედულებათა მთელი სისტემა, რომელიც უაღრესად მნიშვნელოვან ელემენტებს შეიცავს სოციალ-რელიგიური პროცესებისა და ხალხური მითოლოგიური წარმოდგენების შესასწავლად.

            წისქვილი - ორი სივრცის საზღურბლო ობიექტი        

წისქვილის დროსივრცული კონფიგურაცია, სახელდობრ, ღამეული სიბნელე, წყლისა და ქვების იდუმალი ხმაური, გეოგრაფიული გარემო და სამყაროს აღქმის ხალხური ტრადიცია ხელსაყრელ პირობებს ქმნიდა წისქვილის, როგორც დემონურ ძალებთნ დაკავშირებული სამეურნეო ობიექტის მითოლოგემის შესაქმნელად. წისქვილი მდებარეობდა სასაზღვრო ზოლში, წყლის სიახლოვეს, სოფლის განაპირას, ან სოფლიდან მოშორებით, სადაც „შინას“, ანუ მოწესრიგებულ სამყაროს, ენაცვლებოდა „გარე“, უცხო, მტრული და ქაოსური სივრცე, რომელიც საფრთხეს უქმნიდა იქ შემთხვევით მოხვედრილ მგზავრსა თუ ნებისმიერ გამვლელს. წისქვილმა, როგორც სასზღვრო სივრცის განსაკუთრებულმა ობიექტმა, ტრადიციული საზოგადოების მსოფლაღქმაში საშიში ადგილის სტატუსი შეიძინა. იქ ჭინკები აქტიურდებიან, კუდიანები მაქციობენ, დემონური არსებები სასტიკ გარეგნობას იძენენ და ადამიანებს ზიანს აყენებენ. გადმოცემებში ძველმა წისქვილმა მისტიკური სახე მიიღო და ღამეული თავგადასავლებისთვის შესაფერისი გარემო შექმნა.

წისქვილის მითოლოგემისა და წისქვილთან დაკავშირებული დემონოლოგიური სიუჟეტების ჩამოყალიბებას, ვფიქრობ, ხელი შეუწყო მისმა დანიშნულებამ, სახელდობრ, წისქვილში ერთი სახის საგნის მეორე სახის საგნად გადაქცევამ, მის მუშაობაში ბუნების სტიქიური ძალების, ქარისა და წყლის გამოყენებამ და, ამასთანავე, უცნაურმა ხმაურმა, რომელსაც წისქვილი განუწყვეტლივ გამოსცემდა. აღსანიშნავია, რომ წისქვილში მარცვლეულს ფქვავდნენ არა მხოლოდ დღისით, არამედ ეს პროცესი იქ ხშირად მთელი ღამის განმავლობაში გათენებამდე გრძელდებოდა, რასაც მოსწრებულად ერთი კაფიაც გადმოგვცემს:

                                                „ბღავანთ გამართეს წისქვილი,

                                                 კადაჩალს გადის წკრიალი,

                                                 ღამეში საპალნესა ჰფქვავს,

                                                 ურმებს გააქვის ჭრიალი“

წისქვილში, როგორც წესი, გლეხები ერთმანეთს ახალ ამბებს უზიარებდნენ და, ზოგიერთი ცნობით, ისინი იქ საიდუმლო თავყრილობებსაც მართავდნენ. ბერნარ კლევორელი (1090-1153), დასავლეთ ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე თავგამოდებული საეკლესიო და პოლიტიკური მოღვაწე, წისქვილს „გარყვნილების ბუდეს“ უწოდებდა. ის წისქვილებში გაბატონებული უმსგავსოებით იმდენად ყოფილა აღშფოთებული, რომ სულის ხსნის მიზნით, საერთოდ მათ აღგვას მოითხოვდა პირისაგან მიწისა [იასტრებიცკაია, 1981: 158]. შუა საუკუნეებში გაბატონებულ რელიგიურ იდეოლოგიასაც თავისი წვლილი უნდა შეეტანა წისქვილის მითოლოგემის ჩამოყალიბებაში. დასავლეთ ევროპის ტრადიციაში წისქვილმა საეჭვო რეპუტაცია შეიძინა. თუ წმინდა ბერნარი მას გარყვნილების ბუდესა და მეძავ-როსკიპთა თავშესაფრს უწოდებდა, ძველ და მიტოვებულ წყლის წისქვილს თქმულებები დემონურ არსებათა სამოქმედო სივრცედ მიიჩნევდნენ. ქართულ, ჩრდილოეთ კავკასიის და, ზოგადად, ევროპის ხალხთა ტრადიციაში წისქვილი მჭიდროდ დაუკავშირდა დემონურ სამყაროს.

ზოგიერთი ხალხის წარმოდგენით, მეწისქვილეს დემონური ძალების თანხმობის გარეშე წისქვილის გამართვის უფლება არ ჰქონდა. მას წყლის კაცისგან, რომელიც წისქვილის ბორბლების ქვეშ იდებდა ბინას, უეჭველად უნდა მიეღო მისი აგების ნებართვა, წინააღმდეგ შემთხვევაში დემონური არსება წისქვილს ადიდებული წყლით წალეკავდა [Ведерникова, 2014: 15]. ნაწისქვილარის სიახლოვეს არ შეიძლებოდა საცხოვრებელი სახლის აგება, რადგან, იგი „ნაძრახ“ ადგილად ითვლებოდა. ხალხის რწმენით, იმ სახლის ბინადრები ვერ გაიხარებდნენ, ისინი დემონური არსებების რისხვასა და განსაცდელს ვერ გადაურჩებოდნენ.  

ნართების ეპოსის ჩეჩნური და ღილღური ვერსიების მიხედვით, პირველი წისქვილის გამართვა სესქათ სოლსას უმცროს ძმას სელი პირას მიეწერება. მართალია, სელი პირა ტანადობითა და ფიზიკური სიძლიერით არ გამოირჩეოდა, მაგრამ ის იყო მეტად ეშმაკი და ჭკვიანი ადამიანი. თქმულების თანახმად, „ერთხელაც სელი პირა საიქიოში წავიდა და იქიდან წყლის წისქვილით დაბრუნდა. მანამდე კი ნართები მარცვლეულს მხოლოდ ხელის წისქვილებით ფქვავდნენ. საიქიოდან წამოღებული წისქვილი სელი პირამ მდინარეზე გამართა და მარცვლეულის ფქვა დაიწყო“ [Далгат, 1972: 302]. მითოლოგიური გადმოცემების მიხედვით, საკულტო-სამეურნეო ყოფისათვის აუცილებელი ნივთები და ზოგადად ცივილიზაციის საწყისები კულტურულ გმირებს მოტყუებით ან ბრძოლით მიღმა სამყაროდან გამოაქვთ. ამ თვალსაზრისით, როგორც ირკვევა, არც წისქვილი არის გამონაკლისი.

წისქვილი, როგორც უაღრესად საჭირო და მნიშვნელოვანი სამეურნეო დანიშნულების ობიექტი, მეტაფორული მნიშვნელობით ფართოდ არის წარმოდგენილი  ანდაზებში: „თაგვმა შეიძლება მთელი ცხოვრება წისქვილში გაატაროს, მაგრამ მეწისქვილეობისა ვერაფერი გაიგოს“; „ვირს რომ ზურგი მოეფხანება, წისქვილის კარებს მოადგებაო“; „ვინც რა უნდა თქვასო, წისქვილმა კი ფქვასო“; „წისქვილის ქვები ერთმანეთს რომ არ ეხმარებოდეს, ერთმა რამდენიც უნდა იბრუნოს ვერას დაფქვავს“; „მოზიდული წყლით წისქვილი არ ფქვავს“ (ლაზური); „თუ ფული გაქვს, წისქვილის ქვას ეშმაკსაც კი დაატრიალებინებ“ (ჩინური).

წისქვილთან დაკავშირებულ დემონოლოგიურ თქმულებებში, რომელთა ერთი ნაწილიც ხილვებზეა აგებული, მოქმედება რეალურ სამყაროში ხდება. რეალურობის განცდას თვითმხილველთა მონათხრობი და ნაცნობი გეოგრაფიული გარემო აძლიერებს. ამ ტიპის ფოლკლორულ ნარატივებში დასახელებულია ტოპონიმები და პერსონაჟებად გვხვდებიან ის ადამიანები, რომლებსაც მთხრობელები პირადად იცნობდნენ. ხალხური ნაწარმოებისათვის დამახასიათებელი ეს სტილი, როგორც წესი, აძლიერებს რეალისტურ ფონს, ზეპირ ტექსტს ხდის სარწმუნოს და მას მეტ დამაჯერებლობას ანაჭებს.

            წისქვილი - სასწაულებრივი შობის ადგილი

წისქვილს ხალხურ გადმოცემებში არაერთი მისტიკური მოვლენა და გადმოცემა უკავშირდება. თუშური თქმულების მიხედვით, წისქვილის მითოსური სივრცე ბავშვის სასწაულებრივი ჩასახვის ადგილს წარმოადგენს: „ერთ ქალ წისქვილ ყოფილიყვ, ინან ხქვივნებიყვ. იქ დაზძინებიყო დ’ ერთხენა’ რადარ დაორსულებულიყვ“ [კიკნაძე 2009: 326]. დაორსულების მიზეზით სახლიდან გამოგდებული ინანი ისევ წისქვილთან მისულა, მოულოდნელად იქვე „ერთ კდე გაღებულიყვ, ერთ ნაბდიან კაც გამოსულიყვ, მე’ხვი ქალისად ხელი, შე’ყვანა დ’ კდე გარევ დახურულიყვ“. გადმოცემა დემონოლოგიურ მოტივებზეა აგებული. სინანულით აღვსილ საბრალო დედას ერთხელაც წისქვილის სიახლოვეს სახლიდან გაგდებული ინანი დაუნახავს, რომელიც თურმე ორ ოქროს აკვანს არწევდა და ორ ყრმას საამური ხმით დამღეროდა. დედის დანახვისთანავე ინანს აკვნები აუღია, „კდე გახსნილიყო-დ ინან შიგ შესრულიყვ. მემრ კდე გარევ გამთელებულიყვ“ [კიკნაძე, 2009: 327]. როგორ წესი, ისეთი სიუჟეტი, როგორიც ინანის თუშურ თქმულებას აქვს, ძველი ეპოსების დასაწყისს წარმოადგენს, რომელიც ტრადიციული გმირის ჩასახვისა და შობის შესახებ მოგვითხრობს. წისქვილი არა მხოლოდ ოქროს აკვანში მწოლარე ტყუპების ჩასახვის ადგილია, არამედ, ისევე როგორც მიცვალებულთა აკლდამა, ბაგა და ციხის ნანგრევი, ის შეიძლება იყოს ტრადიციული გმირის შობის ადგილიც. მსოფლიოს ხალხთა ზღაპრებში გვხვდება სიუჟეტი დედინაცვლისგან დევნილ გერ-დედოფალზე, რომელიც წისქვილში შობს უფლისწულს [Курдованидзе, 2000: №403].

            კუდიანები წისქვილთან

წისქვილთან დაკავშირებული დემონოლოგიური გადმოცემების დრო-სივრცულ სტრუქტურაში რამდენიმე ელემენტს უნივერსალური ფუნქცია აკისრია. ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ როგორც ქართულ და ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხთა გადმოცემებში, ისე დასავლეთ ევროპის დემონოლოგიურ თქმულებებშიც.

წისქვილი და მისი შემოგარენი, გადმოცემების მიხედვით, კუდიანთა ასპარეზს წარმოადგენს, რადგან ავსულები სწორედ იქ, წისქვილის მახლობლად, უცხოსა და შინას გარადამავალ სივრცეში, დღისა და ღამის მიჯნაზე იღებენ ხან მგლის და ხანაც უწყინარი დედაბრის სახეს.

ზოგიერთი დემონოლოგიური გადმოცემა წისქვილში კუდიანისა და მეწისქვილის ღამეული შეხვედრის სიუჟეტს ეფუძნება. მართალია, კუდიანი ამ ტიპის გადმოცემებში მომხიბვლელი ქალის სახეს იძენს, მაგრამ შეხვედრის დროს დაფარული მაინც მჟღავნდება, კუდიანი ავლენს ე. წ. „კოჭუკუღმართობას“, დემონური არსების გარეგნობისთვის დამახასიათებელ ნიშანს და წისქვილში მყოფი მამაკაცი მუგუზლით იგერიებს საშიშ სტუმარს. წისქვილიდან კუდიანების გაძევებას თუშური თქმულება ცნობილ ქუმულაურთელ გმირს შეთე გულუხაიძეს მიაწერს. ერთხელ, ღამით, შეთე ხოშანის ჭალასთან მდებარე წისქვილში ცეცხლის პირას მჯდარა. ახალგაზრდა ქალს შეუღია წისქვილის კარი, შესულა და თურმე სხვასაც ეპატიჟებოდა: „მოდიღავ, მოდივ, შეთეს რა კარგა ცეცხლ უნთიავ, პატაიღ დავთბნეთავ“. შეუხედავს შეთეს და ქალს ფეხები უკუღმა სხმია. „აი, შენი თესლი კი გაქრაო“, - წამოუვლია შეთეს მუგუზალისთვის ხელი და მოუქნევია. ეშმაკ-ქალას მოუსწრია და წისქვილის საღარეში გადამხტარა [კიკნაძე, 2009: 335].

ღილღური გადმოცემა „როგორ გაკვალა ბათარმა ასის ხეობა“ წისქვილთან მომხდარ ამბავზე მოგვითხრობს, სადაც დევებმა ქალებზე იძალადეს [Дахкилгов, 2012: 183]. უსიამოვნო და უბედურ შემთხვევას გადმოცემები წისქვილსა და მის შემოგარენს, როგორც ე. წ. „ნაძრახ“ სივრცეს“ უკავშირებს. 

მთხრობელის გადმოცემით, რომელიც საჩხერის მუნიციპალიტეტის სოფელ ჯრიაში ჩავიწერე, „წისქვილთან ღამით გავლას მთელი სოფელი ერიდებოდა. ნაძრახი ადგილიაო, ყველა იმას ამბობდა. ჭინკებმა წისქვილთან იციან თავმოყრა და ღამით იქ გავლა საშიშიაო, - გვეუბნებოდნენ ბავშვებს. ბაბუაჩემის ძმა წისქვილში მოკლეს. წისქვილს ბევრი ცუდი ამბავი უკავშირდება“ [თსუფა, N31142].

უცნაურია, მაგრამ გერმანული ხალხური სიმღერის მიხედვით შავი ტყის ხეობის წისქვილში მზეთუნახავი ცხოვრობს: …”Und in dieser Mühle im Shwarzwälder Tal, da wohnet ein Mädel so schön...” [Weber, 2012: 103]. სიმღერა არაფერს გვეუბნება, რა ბედი ეწია მშვენიერ ასულს.

აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში მრავალ ვარიანტად იყო გავრცელებული საგმირო სიმღერა „ნანა თორღვაის ქალი“. ბალადის მიხედვით ლეკებმა სწორედ წისქვილიდან მოიტაცეს თუში ქალიშვილი: „ჩიღოს წისქვილში ატირდა ნანა თორღვაის ქალიო“. ერთ-ერთი გავრცელებული ვარიანტის მიხედვით, აბესალომმა და ეთერმა, რომლებიც ეშმაკმა დააშორა, ერთმანეთი წისქვილში გაიცნეს:

                                    „ზეცას ყანა დგას უფლისა, ბრინჯაოს გააქვს ნათელი,

                                     ქარით უბრუნავს წისქვილი, მესაფქვეთ უზის ათერი... 

                                  ...ეშმაკიც დაიწყევლების კარგის ქალ-ვაჟის გამყრელი!“

                                     [ანთოლოგია, 2010: 101-102].

ტექსტის ამ ვარიანტის ლოგიკიდან გამომდინარე, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ აბესალომმა და ეთერმა სიცოცხლე ტრაგიკულად დაამთავრეს, რადგან ისინი თავდაპირველად წისქვილში, „ნაძრახ“ ადგილზე შეხვდნენ ერთმანეთს. 

მართალია, წისქვილის გაძღოლა კაცის საქმედ მიაჩნდათ და, აქედან გამომდინარე, მეწისქვილედ, როგორც წესი, მუდამ მამაკაცს მოიაზრებდნენ, მაგრამ ზოგიერთ ტრადიციაში მას მდედრული საწყისიც არანაკლებ უკავშირდება. ოსური მითოლოგიის მიხედვით, წისქვილის ბორბლების შეუფერხებელი ტრიალი დონბეთირის, წყალთა გამგებლის ასულებს მოეთხოვებოდათ. ნართების ეპოსი მოგვითხრობს, თუ როგორ დაასაჩუქრა წყალთა მბრძანებელმა დონბეთირმა სოსლანი წისქვილით. – „ჩემს წყლებზე წისქვილები გამართეთ, - თქვა დონბეთირმა, - ჩემს ქალიშვილებს გავაფრთხილებ, რომ წისქვილის ბორბლები შეუფერხებლად ატრიალონ“ [ნართები, 1988: 106].

მითოლოგიურ გადმოცემებსა და ბიბლიურ ტექსტებში ჰიეროფანიის ადგილს უმეტესად მთა და მთის მწვერვალი წარმოადგენს. ზეციური სიწმინდე ძირითადად მაღალ ადგილებს ეტანება. წისქვილთან კი ჰიეროფანიის საპირისპირო მოვლენასთან გვაქვს საქმე, რადგან ის ხალხურ ტექსტებში ეშმაკ-კუდიანების შეკრებისა და გააქტიურების სივრცედ მიიჩნევა. თუშური თქმულების მიხედვით, „ერთ დია’ც წადენილიყვ წისქვილ. ის ადგილებ სუ ეშმაკებით ყოფილიყვ სამსვია’ი“ [კიკნაძე, 2009: 332]. სხვა გადმოცემა წისქვილის სიახლოვეს ეშმაკების ერულაზე მოგვითხრობს: „გვიან ღამეით წისქვილიდან მოდენილა ალუდაიძე იროდი. კიწლურთ რუვსთან რო გადმოსულა, რასა ხედავს, ეშმაკებს ცეცხლი უნთიათ და ერულა ჩაუბამთ, გარშემო უვლიან ცეკვა-თამაშით. ესეც მიიპატიჟეს: „იროდი, მოდი, გათბი, შეციებული იქნებიო“ [კიკნაძე, 2009: 335]. როგორც ჩანს, გვიან ღამით წისქვილის სიახლოვეს წრიულ ფერხულში ჩაბმით ეშმაკებს იროდის გადაბირება, თავიანთ მზაკვრულ წრეში მიღება და მისი გაკუდიანება სურდათ.

წისქვილის სიახლოვეს ეშმაკები მხოლოდ რიტუალურ ორგიებს არ მართავდნენ. ეშმაკთან განდობილ კუდიანებს წისქვილთან თითქოს ძალა ემატებათ, თქმულებების მიხედვით, ისინი ყველაზე ხშირად წისქვილის სიახლოვეს მაქციობენ, რადგან იქ ხდება ერთი სახის საგნის მეორე სახის საგნად (მარცვლეულის ფქვილად) გარდაქმნა. კუდიანები სწორედ იქ იღებენ მგლის მრისხანე გარეგნობას, რათა ფარას ცხვარი მოსტაცონ და კრავი თავის მწყემსს სამუდამოდ დააშორონ.         

ჯ. შანაევის მიხედვით, კობასა და ბათირს ცხვრის ფარა მცირე ხნით უყურადღებოდ დაუტოვებიათ. მწყემსები გაოცებულან, როცა ცოტა ხნის შემდეგ თავიანთი ცხვრები უვნებლად დახვედრიათ, ხოლო სხვისგან მიბარებული, ყველა ცხვარი, გამონაკლისის გარეშე, მგლისაგან დაგლეჯილი უნახავთ. მათ ეჭვი გასჩენიათ, რომ მიბარებული ცხვრების დაგლეჯას სხვა პირადი მიზეზი უნდა ჰქონოდა. მწყემსებს იქვე მგელიც დაუნახავთ, რომელიც სოფლისაკენ გარბოდა. ბათირი მგელს დასდევნებია. სოფლის სიახლოვეს მგლის ნაფეხურები, ქალის ნაკვალევით შეცვლილა. ბათირი მიჰყოლია კვალს, რომელსაც ვაჟი წისქვილამდე მიუყვანია, სადაც ქალები მშვიდად მსხდარან და თითისტარზე ძაფს ართავდნენ. მწყემსი დარწმუნებული იყო, რომ მიბარებული ცხვარები კუდიანმა დედაკაცმა დაუგლიჯა, რომელიც მგლის სახით შევარდა ფარაში, ხოლო შემდეგ კვალის დასაფარავად წისქვილის სიახლოვეს კვლავ უწყინარი დედაბრის სახე მიიღო და ბაწრის „მძახველ“ დედაკაცებში გაერია. თქმულებების მიხედვით, კუდიანები ბოროტი ზრახვების დასაფარავად თითისტარზე ძაფის დართვით იქცევენ თავს. ბაწრის „ძახვაც“ ხომ ერთი საგნის (მატყლის) მეორე სახის (ბაწრად) საგნად გადაქცევას გულისხმობს. ჯ. შანაევის ცნობით, როგორც ამბობდნენ, ეს კუდიანები წისქვილთან მგლებად იქცეოდნენ და იმას ვნებდნენ, ვისი ჯავრიც სჭირდათ [Шанаев, 1870: 24-25]. 

წისქვილი, მწყემსი, ცხვარი, კუდიანი, მგელი - დემონოლოგიური თქმულებების მნიშვნელოვანი ელემენტებია. წისქვილის შემოგარენი, როგორც ჩანს, ხელსაყრელ გარემოს ქმნის მაქციობისთვის. კუდიანი იქ ტიტვლდება და ზურგით მიწას ეხახუნება, რათა მგლის სახე მიიღოს. წისქვილის სიახლოვეს მიწა თითქოს მაგიურ ძალას იძენს, რომელსაც ადამიანის სხვა სახეობის არსებად გადაქცევა შეუძლია. თუშური გადმოცემის მიხედვით, მწყემსს დაუნახავს, რომ გვიან საღამოს სოფელ ფარსმიდან ერთი დედაკაცი წამოსულა, წისქვილებთან რომ მისულა, „გატიტვლებულა“, მიწაზე „გაგორდ-გამოგორებულა“, წამომდგარა მგლის სახით, ფარაში შევარდნილა, ერთი შიშაქი ცხვარი მოუტაცია და ხევს იქით გადაფარებულა [კიკნაძე, 2009: 333].

წისქვილთან დაკავშირებულ გადმოცემებში მთავარ პერსონაჟს ზოგჯერ მთხრობელის ოჯახის წევრი წარმოადგენს. სოფელ სავანეში ჩაწერილი თქმულება, რომელიც დათრგუნული და მოშინაურებული ეშმაკის სიუჟეტზეა აგებული, ასე იწყება: „ბაბუა ერთხელ ღამით ბახიოთის წისქვილიდან ხარებით მოდიოდა, დაფქვილი სიმინდი მოჰქონდა. ურემზე შეუჯდა ჭინკაი“... [თსუფა, N31131]. „ბაბუაჩემს უთქვამს, ერთხელ ღამით მოვდიოდი წისქვილიდან, ჭინკები ცეცხლის გარშემო იდგნენ და ტაშს უკრავდნენო“ [თსუფა, N31141]. ისევე როგორც სხვა ეშმაკეული ძალები, ჭინკებიც ყველაზე მეტად  წისქვილთან აქტიურდებიან და იქ ავლენენ თავიანთ დემონურ თვისებებს. ორი განსხვავებული სივრცის დაპირისპირებამ, ლანდშაფტის თავისებურებამ, მუშაობის სადღეღამისო რიტმმა, სიბნელემ, ხმაურმა, ერთი სახის პროდუქციის მეორე სახეობის პროდუქციად გადაქცევამ წარმოდგენათა მთელი სისტემა შექმნა, რის შედეგადაც ჩამოყალიბდა სტერეოტიპული შეხედულებები წისქვილზე, ხელი შეუწყო მეწისქვილის დემონიზაციას, მის ნეგატიურ და სახიფათო პირად წარმოჩენას.

დასავლეთ ევროპაში გავრცელებულ თქმულებებშიც წისქვილი დემონურ ძალებს უკავშირდება. წისქვილის მითოლოგემაზეა აგებული ლუჟიური (ლუჟიელები ცხოვრობენ საქსონიაში) თქმულება კრაბატზე. გადმოცემის მიხედვით, შვარცკოლმისა (Schwarzkollm) და კოზელბრუხის (Koselbruch) მახლობლად, შავი მდინარის სანაპიროზე, ყმაწვილ კრაბატს ძველი წისქვილი უნახავს, რომელშიც გრძნეულ ოსტატსა და მის შეგირდებს უცხოვრიათ. კრაბატი წისქვილში დარჩენილა. მოგვიანებით ყმაწვილმა შეიტყო, რომ წისქვილი მოჯადოებულია, ხოლო ოსტატი - შავი მაგიის მიმდევარი. თქმულების სიუჟეტს კრაბატსა და ოსტატს შორის დაპირისპირება გამსჭვალავს. გერმანელმა მწერალმა ოტფრიდ პროისლერმა ლუჟიური თქმულების საფუძველზე 1971 წელს დაწერა რომანი „კრაბატი“, რომელმაც იმდენად დიდი პოპულარობა მოიპოვა, რომ იგი უკვე მსოფლიოს 31 ენაზე ითარგმნა [Preussler, 1980].       

            წისქვილი „სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრებაში“

წისქვილის მითოლოგემა მიმზიდველი აღმოჩნდა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის მწერლებისთვის. წისქვილისა და მეწისქვილის თემაზე ლიტერატურაში არაერთი ცნობილი ნაწარმოები შეიქმნა, რომელთა შორის აღსანიშნავია სულხან-საბა ორბელიანის იგავი „ვირად ცნობილი ყადი“, ალფონს დოდეს მოთხრობა „მეწისქვილე კორნელის საიდუმლოება“. რომანტიკოსი პოეტის ვილჰელმ მიულერის ლექსზე ფრანც შუბერტმა შექმნა ვოკალური ციკლი „მშვენიერი მეწისქვილე ქალი“ („Die schöne Müllerin“). წისქვილისა და მეწისქვილის უარყოფითი, დემონური სახით უძველესი დადასტურება გვხვდება ქართულ აგიოგრაფიულ მწერლობაში, კერძოდ ბასილი ზარზმელის „სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრებაში“, რომელიც X საუკუნის დასაწყისში დაიწერა. თხზულება მოგვითხრობს წმინდა ბერების მოღვაწეობისა და სამცხეში სამონასტრო მშენებლობის შესახებ. ნაწარმოების მიხედვით, გიორგი ჩორჩანელი, სამცხის დიდი მთავარი, მამა სერაპიონს მონასტრისთვის იმ მიწების გადაცემას შეჰპირდა, რომლის შემოვლასაც სერაპიონი და მისი თანმხლებნი განთიადიდან მზის ჩასვლამდე მოასწრებდნენ. სამონასტრე მიწების „შემოსახაზად“ სერაპიონისა და მისი სულიერი ძმების მოგზაურობას დაბრკოლების გარეშე არ ჩაუვლია. ორი მდინარის შესაყართან აგებული წისქვილი, ნაწარმოების მიხედვით, დემონურ ძალთა შესაკრებელს წარმოადგენს. წისქვილში უკეთური და ველური ადამიანები ცხოვრობენ, რომლებიც წმინდა მამებს დემონური არსებებივით მოევლინნენ და გზა გადაუღობეს. ბასილი ზარზმელი მათ უკიდურესად უარყოფითი თვისებებით წარმოგვიდგენს: „ხოლო იყო მუნ წისქვილი, სახლი რაÁმე შესაკრებელსა მას შუა წყალთასა, რომელსა საძმო ეწოდებოდა და ამას შინა იყვნეს კაცნი რაÁმე უკეთურნი, ყოვლად მხეცებრივნი, ვითარცა ადგილისა უკაცოÁსა და უცხოÁსანი“ [ბასილი ზარზმელი, 1987: 652].  ნაწარმოებში წისქვილი და მისი შემოგარენი იმდენად საშიშ სივრცედ წარმოდგება, რომ წმინდა მამები ცდილობენ, „გარეშეწერით“  სწრაფად გაეცალონ „კაცთა ამათ შფოთისმოყვარეთა“. წისქვილიდან გამოსული ადამიანები, „რომელნი იგი შესაკრებელსა მას წყალთასა წინარბიოდეს, ვითარცა ეშმაკეულნი“, წმინდა მამების მიმართ აგრესიასა და სიძულვილს ავლენენ [ბასილი ზარზმელი, 1987: 658-659]. ნაწარმოების მიხედვით, მეწისქვილეები ბერებზე თავდასხმასაც არ ერიდებიან: „ხოლო გვიხილნეს რაი კაცთა მის დაბა-წისქვილისათა, იწყეს ყენებად ჩვენდა და ვითარცა ცოფნი წინარბიოდეს“ [ბასილი ზარზმელი, 1987: 652]. სერაპიონმა მათ უწინასწარმეტყველა, რომ წისქვილი მალე აღიგვებოდა პირისაგან მიწისა. ნაწარმოების ავტორი წისქვილიდან გამოსულ კაცებს ისეთივე ეპითეტებით წარმოგვიდგენს („ეშმაკეულნი“, „მხეცებრივნი“, „უკეთურნი“, „ცოფნი“), როგორი თვისებებითაც გვიხატავს ხალხური ტექსტი წისქვილთან შეკრებილ დემონურ არსებებს. საბოლოოდ აგიოგრაფიულ თხზულებაში ბოროტება დაუსჯელი არ რჩება და წისქვილს, როგორც ბოროტ ძალთა შესაკრებელსა და ქაოსური სივრცის ნაწილს, ღვთის რისხვა დაატყდება. მეორე დღეს მიწა იძრა და განიპო კლდე ტბის დასავლეთით. ტბა წყლისაგან დაიცალა და წისქვილი წალეკა. ნაწარმოების მიხედვით, „ხოლო ადგილი იგი წისქვილ-სახლთაÁ კვალად წარღვნილ იქმნა და უჩინო“ [ბასილი ზარზმელი, 1987: 659].

            გ. ტაბიძის „ძველი წისქვილი“

ორი მდინარის, მაგრამ ამჯერად მტკვრისა და არაგვის შესართავთან მდებარე წისქვილთან გამართულ ავსულთა მარულას გვიხატავს გ. ტაბიძის ლექსი „ძველი წისქვილი“, რომელიც ერთგვარ პოეტურ ხილვას წარმოადგენს. ზ. კიკნაძემ საფუძვლიანად გამოიკვლია ამ ლექსის ქრონოტოპი, სტრუქტურა და საზრისი [კიკნაძე 2015: 211-222]. როგორც აღმოჩნდა, 1919 წელს, როდესაც ლექსი პირველად დაიბეჭდა, მისი სათაური ყოფილა „წმინდა გიორგი“. მაგრამ მოგვიანებით, როგორც ჩანს, საბჭოური ცენზურის პირობებში ავტორს მისთვის სახელი შეუცვლია და დაურქმევია „ძველი წისქვილი“, ტექსტში კი წმინდა გიორგის „სინათლის ალი“ ჩაენაცვლა. გ. ტაბიძე ლექსში ხალხური ტრადიციით საზრდოობს და წისქვილი აქაც დემონური არსებების, კერძოდ, ალების შეკრების ადგილს წარმოადგენს.  ავტორის პოეტური ოსტატობა ლექსში უმაღლეს მწვერვალს აღწევს მაშინ, როცა ის ძველი წისქვილის ფონზე შეღამების პეიზაჟს გვიხატავს:

                        „ლურჯ ზღაპარივით ხავსი ფარავს დაწეწილ წისქვილს,

                         წყალი იმტვრევა გადაკაცილ ბროლის რკალებად

                         და სინათლეში სილამაზით სავსე ალები

                         კოჭამდე თმებით შადრევანზე აირევიან -

                         არის კივილი, მღელვარება, ცეკვა, სიცილი

                         ასიათასი და მრავალი ათასი ალის“

                          [ტაბიძე 2005: 57].

            ზ. კიკნაძე, რომელმაც უაღრესად საინტერესო ნარკვევი უძღვნა ამ პოეტურ ნაწარმოებს, მიიჩნევს, რომ  „ძველი წისქვილი წმინდა გიორგისთან ერთად ლექსის მთავარი პერსონაჟია... წისქვილი და წმინდანი ამ ლექსის მდინარებაში ერთმანეთს უპირისპირდებიან, როგორც სხვადასხვა, საწინააღმდეგო, იქნებ შეურიგებელი კულტურების წარმომადგენლები“ [კიკნაძე 2015: 212].  ისევე როგორც ხალხურ გადმოცემებში, გალაკტიონის ლექსშიც ალების გააქტიურების დრო და სივრცე არის განსაზღვრული. ისინი ჩნდებიან დაღამებისას, ორი მდინარის შესაყართან აგებულ წისქვილთან. იმერეთში გავრცელებული ხალხური წარმოდგენების მიხედვით, ცნობილია წელიწადის ის დროც, როდესაც ასპარეზზე გამოდიან ჭინკები. ეს არის ოქტომბერ-ნოემბერი, რომელსაც  ჭინკობის თვედაც მოიხსენიებდნენ. ჭინკების თარეში გიორგობამდე გრძელდება, შემდეგ კი, ჭინკები ქრებიან და უჩინარდებიან, რადგან მათ წმინდა გიორგის ეშინიათ [თსუფა N31141]. გ. ტაბიძის ლექსშიც ძველ წისქვილთან დემონურ არსებათა მარულა მაშინ წყდება, როცა წმინდა გიორგი გამოჩნდება:

                        „აღფრთოვანება-გაგიჟების ხმა არ შეწყდება - 

                         სანამდე რაშით არ წამოვა წმინდა გიორგი!

                         ხმობა ნელდება, ცა ფითრდება და მზე ამოდის,

                         წელში მოხრილი ზვირთივით დგას ძველი წისქვილი“

                          [ტაბიძე 2005: 57].

            გ. ტაბიძემ ლექსში „ძველი წისქვილი“ მითოლოგიურ უნივერსალიებსა და ტრადიციულ ფოლკლორულ სახეებზე დაყრდნობით პოეტურად წარმოადგინა საკრალური და დემონური ძალების დაპირისპირების სურათები. ლექსის ტროპული მეტყველება, რიტმი და ტონალობა მკითხველს დემონურ არსებათა ხმაურს, ვნებასა და დიონისურ სიშმაგეს აგრძნობინებს.

            მეწისქვილე

ხალხურ ტრადიციაში წისქვილთან დაკავშირებით ორგვარი დამოკიდებულება ჩამოყალიბდა. ერთი თვალსაზრისით წისქვილი მიჩნეული იყო სამეურნეო ყოფის აუცილებელ ობიექტად, სადაც მეწისქვილე მარცვლეულისგან იღებდა სასიცოცხლო მნიშვნელობის ისეთ პროდუქტს, როგორიც ფქვილია, მეორე მხრივ კი, წისქვილმა და მისმა შემოგარენმა ადამიანებისათვის საშიში გეოგრაფიული სივრცის რეპუტაცია შეიძინა.

სოფლის ჩვეულებრივ მკვიდრს, რომელსაც თავისი რიგის შესაბამისად შეეძლო გამოეყენებინა წისქვილი, როგორც საერთო საკუთრებაში არსებული საწარმო, არც ლიტერატურაში და არც ფოლკლორში დემონოლოგიური მოტივები არ უკავშირდება. დემონური თვისებების მითოლოგიურ ფიგურად უშუალოდ მეწისქვილის სოციალური სტატუსის მქონე პირი ჩამოყალიბდა. ტრადიციულად მეწისქვილედ ითვლებოდა ის, ვინც უმეტეს შემთხვევაში პირად საკუთრებაში ფლობდა წისქვილს და მის ძირითად პროფესიულ საქმიანობას მარცვლეულის ფქვა წარმოადგენდა.   

შუა საუკუნეების დასავლეთ ევროპაში ეშმაკებთან და უწმინდურ ძალებთან კავშირში არაერთი მეწისქვილე დაადანაშაულეს, რომელთა შორის ზოგიერთი მათგანი კოცონზეც დაწვეს. ამ თემას უაღრესად მნიშვნელოვანი ნაშრომი უძღვნა თანამედროვე იტალიელმა მეცნიერმა, მსოფლიოში აღიარებულმა მკვლევარმა კარლო გინძბურგიმ. საინკვიზიციო ოქმებზე დაყრდნობით, ის ერთ-ერთ ნაშრომში  („ყველი და მატლები - მე-16 საუკუნეში მცხოვრები მეწისქვილის სამყარო“) ფრიულელი მეწისქვილის დომენიკო სკანდელის შესახებ მოგვითხრობს. დომენიკო სკანდელიმ, მენოქიოდ წოდებულმა, მთელი ცხოვრება იტალიის პატარა სოფელ მონტერეალში გაატარა, სადაც ის ჩვეულებრივ სოფლურ ცხოვრებას ეწეოდა. მას ჰქონდა წისქვილი და მიწასაც ამუშავებდა. მენოქიო ორჯერ, 1584 და 1599 წლებში, წარდგა ინკვიზიციის წინაშე. მეორე სასამართლო პროცესი ფატალურად დამთავრდა. ის დაადანაშაულეს და 1600 წელს კოცონზე დაწვეს [Гинзбург, 2000: 224] კ. გინძბურგი ნაშრომში ასევე ეხება მეორე ანალოგიურ ისტორიას მეწისქვილე პიგინოს შესახებ, რომელიც აპენინის ქედზე ერთ პატარა სოფელში ცხოვრობდა. პიგინო 1570 წელს წარდგა ფერარის ინკვიზიციის წინაშე. საინკვიზიციო ოქმების მიხედვით აღმოჩნდა, რომ ეს ორი მეწისქვილე, რომლებიც ერთმანეთისგან დაშორებით ცხოვრობდნენ და არც არასოდეს უნახავთ ერთმანეთი, სასამართლოს წინაშე „ერთსა და იმავე ენაზე“ ლაპარაკობდნენ. წამების შემდეგ ორივე მეწისქვილემ უწმინდურ ძალებთან და ეშმაკთან კავშირი აღიარა [Гинзбург, 2000: 231]. კ. გინძბურგის აზრით, მეწისქვილეს ადვილად იმეტებდნენ ჯოჯოხეთური წამებისთვის, რადგან სოფლის გლეხობასა და მეწისქვილეს შორის ტრადიციულმა მტრობა-დაპირისპირებამ მას ქურდი, თაღლითი და ეშმაკი ადამიანის რეპუტაცია დაუმკვიდრა. თავისი სოციალური მდგომარეობის გამო მეწისქვილე შუა საუკუნეების სოფელში საზოგადოებისაგან განცალკევებული აღმოჩნდა.  

ფოლკლორი მეწისქვილეს არაორდინალურ, უცხო ქცევებისა და მორალური პრინციპების პერსონაჟად წარმოგვიდგენს.  წისქვილის (ისევე როგორც სამჭედლოს) გაძღოლა და წყლის სტიქიასთან გამკლავება, ხალხური წარმოდგენების მიხედვით, მხოლოდ საიდუმლო ცოდნაში განდობილ კაცს შეეძლო, რომლის პროფესიონალიზმსაც ემყარებოდა წისქვილის წარმატებული მუშაობა. თუ მეწისქვილის საქმე წინ მიდიოდა და თავის საქმიანობას ის წარმატებით უძღვებოდა, მიაჩნდათ, რომ მეწისქვილეს დემონური არსებები ეხმარებოდნენ, რომლებიც წყალში ცხოვრობდნენ და წისქვილის ფრთებს ატრიალებდნენ. აქედან მომდინარეობს, ზოგიერთ ხალხში გავრცელებული აკრძალვები, სახელდობრ, არ შეიძლებოდა საწისქვილე წყალში ბანაობა და თევზაობა. წისქვილში შესვლას ერიდებოდნენ ქალები და ბავშვები, რადგან ტრადიციულ საზოგადოებაში ის მამაკაცურ სივრცედ იყო მიჩნეული. მეწისქვილის გარდაცვალების შემდეგ წისქვილს მისი მემკვიდრე უნდა გაძღოლოდა.

ხალხური წარმოდგენების მიხედვით, დემონურ არსებებთან ურთიერთობაში მეწისქვილეს მაგია ეხმარებოდა, რომელსაც ის იმ არეალში იძენდა, სადაც ერთმანეთს ორი, ადამიანური და მასთან მტრულად განწყობილი ძალების სამოქმედო სივრცე ესაზღვრებოდა. მამაკაცის ტრადიციულ პროფესიებს შორის, როგორიცაა მჭედლობა, მეცხვარეობა, დურგლობა და ნალბანდობა, მაგიას ყველაზე მეტად მეწისქვილეობა დაუკავშირდა, რადგან იგი მოითხოვდა ჩვეულებრივი, ყოველდღიური საქმიანობისგან განსხვავებულ ცოდნას. მარცვლეულის ფქვილად გადაქცევა საზოგადოებისთვის ჯადოქრობის მსგავს ქმედებას წარმოადგენდა. ამან დაბადა ხალხში შეხედულება, რომ მეწისქვილე იყო გრძნეული და დემონურ არსებებთან განდობილი ადამიანი. მეწისქვილის შესახებ ჩამოყალიბებულ სტერეოტიპულ შეხედულებას ეხმიანება ანდაზა: „კარგი მეწისქვილის სულიც ჯოჯოხეთშია და ცუდისა სადღა იქნებაო“. ზოგიერთ გადმოცემაში მეწისქვილის უარყოფით თვისებებს ძუნწობაც დაემატა. ერთი რუსული ლეგენდის მიხედვით, მეწისქვილემ არ გაიღო წმინდა მოწყალება, როდესაც წისქვილში გლახაკის ტანსაცმლით შემოსილი ქრისტე მივიდა [Афанасьев, 1914: 60-61]. მუშაობის პროცესში მეწისქვილე თითქოს გარეგნობას იცვლიდა და „სხვად“, სხვა არსებად იქცეოდა, რადგან ფქვილის მტვერი მას სახეს თეთრად უფარავდა და მხოლოდ თვალებიღა მოუჩანდა. მეწისქვილის გროტესკული იერი ისეთ შთაბეჭდილებას ქმნიდა, თითქოს მას ნიღაბი ჰქონდა მორგებული. სლავური დემონოლოგიური გადმოცემების მიხედვით, ეშმაკს შეეძლო მიეღო მიწისქვილის სახე [Ведерникова, 2014: 17]. 

მიუხედავად იმისა, რომ მეწისქვილეს, თავისი საქმიანობიდან გამომდინარე,  ყოველდღიურად უამრავ ადამიანთან ჰქონდა ურთიერთობა, ხალხურ გადმოცემებში მას მაინც განმარტოებით ვხედავთ, ის მუდამ არის მარტოხელა და მარტოსული, ასაკოვანი და უკონტაქტო მოხუცი. მას არ აქვს საკუთარი ოჯახიც. ასეთია ოჩოპინტრესთვის სულმიცემული მონადირეც, რომელიც ნადირობაში წარმატების სანაცვლოდ, უძეოდ გადასაგებად იყო განწირული. ხალხური წარმოდგენების მიხედვით, დემონურ არსებებთან განდობილი ადამიანი პირად ცხოვრებაში ბედს ვერ ეწეოდა, ვერ გაიხარებდა. მეწისქვილის ამგვარი მდგომარეობა, როგორც ჩანს, მისი მუშაობის ხასიათმა და სასაზღვრო-სახიფათო სივრცესთან კავშირმა განაპირობა.

ილია ჭავჭავაძის „ოთარაანთ ქვრივში“ ეპიზოდურ პერსონაჟად გამოყვანილია სოსია მეწისქვილე, რომელსაც მწერალი ტრადიციული თვისებებით წარმოგვიდგენს. ფოლკლორული მეწისქვილის მსგავსად, სოსიაც იყო „კაცი ძველი, გულჩახვეული, გულჩაკეტილი და ჩუმი.“ არავინ იცოდა, საიდან მოვიდა და არჩილის კარის წისქვილს როდის შეეხიზნა. ავტორისეული დახასიათებით, სოსია არჩილის წისქვილში „მეწისქვილედ დაბერებულიყო უცოლოდ, უშვილოდ, უთვისტომოდ.“   ამ პერსონაჟის თვალსაზრისი განსხვავდება საზოგადოებაში ჩამოყალიბებული სტერეოტიპული შეხედულებებისაგან. სოსია მეწისქვილე არ იქცევა ისე, როგორც საზოგადოების დანარჩენი წევრები იქცევიან. ის ბოლომდე უცხოდ რჩება გარშემომყოფთათვის, თვით ოთარაანთ ქვრივისთვისაც, რომელიც გულწრფელად უყვარდა უიღბლო მეწისქვილეს. მეწისქვილის ეს სიუცხოვე, ასოციალურობა, უკონტაქტობა და განმარტოება უნდა გამხდარიყო სოსიასა და საზოგადოებას შორის „ხიდჩატეხილობისა“ და უჩინარი დაპირისპირების მიზეზი. მ. ჯალიაშვილის აზრით, „სიმბოლურად, სოსია მეწისქვილე გამოხატავს ადამიანის მარგინალობას, მის გაუცხოებას სამყაროსთან, მარტოსულობასა და მიუსაფრობას“ [ჯალიაშვილი, 2016]. სოსია მეწისქვილე არ არის „სქემატური, ხელოვნური სახე მოთხრობისა“. ილია ჭავჭავაძე სოსია მეწისქვილეს სრულიად რეალისტური ელემენტებით წარმოგვიდგენს. ამ პერსონაჟის ტრაგედიას უფრო ღრმა სოციალური საფუძველი აქვს. იგი, ერთი მხრივ, უკავშირდება მეწისქვილის საქმიანობასა და, მეორე მხრივ, მის სტატუსს საზოგადოებაში.

ავტორის სიტყვებით, სოსია იყო კაცი „ყველასაგან დაბრიყვებული“, რისი მოწმეც მკითხველი ნაწარმოების ფინალში ხდება. ოთარაანთ ქვრივის ცხედართან დამხობილ ბერიკაცს „ამახანაგების სამასხროდ“ დასცინიან, მოხუც მეწისქვილეს უპატრონო ძაღლს ადარებენ და მიწაზე წაქცეულს ფეხს ღონივრად ურტყამენ. როგორც აკაკი ბაქრაძე აღნიშნავს, „სოსია მეწისქვილე ისევე მარტოა და უპატრონო, როგორც მკვდარი ოთარაანთ ქვრივი. ხალხის დამოკიდებულება სოსიასადმი უხეში, უსულგულო და დამცინავია“ [ბაქრაძე, 2013: 159]. რასაკვირველია, დაჩაგრული მეწისქვილე, ოთარაანთ ქვრივის ერთადერთი ჭირისუფალი, მკითხველში ძლიერ თანაგრძნობას იწვევს.  ის, თავისი ფოლკლორული ორეულებისგან განსხვავებით, დადებითი პერსონაჟია. ილია ჭავჭავაძემ მეწისქვილის მხატვრული სახე ქრისტიანული ზნეობრივი ფასეულობებით გაამდიდრა.

წისქვილის დემონურ-მისტიკური სამყარო მრავალი მწერლის შთაგონების წყარო გახდა  და ქართულ ლიტერატურაშიც მეწისქვილის არაერთი მხატვრული სახე შეიქმნა. მათ შორის შეიძლება დაგვესახელებინა მეწისქვილე თედე ვაჟა-ფშაველას მოთხრობიდან „წისქვილი“, ან მეწისქვილე ბონია ჭაბუა ამირეჯიბის რომანიდან „დათა თუთაშხია“. მეწისქვილე, როგორც ლიტერატურული პერსონაჟი, ნაწარმოებში ხან დადებით და ხან  უარყოფით როლს ასრულებს.      მხატვრულ ლიტერატურაში ძირითადად მეწისქვილის ისეთი თვისებები იკვეთება, რომლებიც მას თავისი  ფოლკლორული წინაპრისგან გადმოჰყვა. მოდერნისტული ინტერპრეტაციებით გამდიდრებული ახალი მწერლობისთვის არ არის უცხო მეწისქვილის დრამატული სახე, თავისი სოციალური კოლიზიებითა და დემონურ-მითოლოგიური ელემენტებით, რადგან სხვადასხვა ეპოქისა და განსხვავებული ლიტერატურული მიმდინარეობის მწერლები ამ პერსონაჟს ხალხური ტრადიციული ყოფის გასაცოცხლებლად იყენებენ.