DOI: 10.55804/jtsuSPEKALI-17-8

ლიტერატურის ცვალებადი კონტექსტებისა და გადაფასების ტენდენციის გაცნობიერება მე-20 საუკუნის მოდერნიზმისა და მისი შემდგომი კულტურული განვითარების ერთ-ერთ ცენტრალურ იმპულსს წარმოადგენს, როგორც უმნიშვნელოვანესი თეორეტიკოსი ტ.ს. ელიოტი წერს თავის ცნობილ ესეში „ტრადიცია და ინდივიდუალური ნიჭი“ (1919). დროსთან და ახალ კულტურულ გავლენებთან ერთად, ასევე, იცვლება დამოკიდებულება და შეფასების სტანდარტული კრიტერიუმები უკვე არსებული და ახალი ხელოვნების თითოეული ნიმუშის მიმართ [Eliot, 1999:37]. მართლაც, ლიტერატურული ნაწარმოების აღქმა აუცილებლად იცვლება დროთა განმავლობაში და ამ პრინციპის უკიდურესი ფორმაა ნაწარმოების ისეთი ხელახალი „გარდაქმნა“, რომელიც უფრო მკაფიოდ ეხმაურება თანამედროვეობასა და მის აქტუალურ საკითხებს.

აქედან გამომდინარე, არაა გასაკვირი, რომ ლიტერატურის თეორიაში 1990იან წლებში ახალი ინტერდისციპლინარული მიმართულება გამოჩნდა ეკოკრიტიკის (ecocriticism) სახით. ეკოკრიტიკის საშუალებით ლიტერატურისა და კულტურის მკვლევრები შეისწავლიან გლობალური ეკოლოგიური კრიზისის ასახვას ლიტერატურასა და კულტურაში. ეს მიმდინარეობა წარმოიშვა როგორც იდეა, სახელწოდებით „ლიტერატურული ეკოლოგია“ [Meeker, 1972:16], ხოლო მოგვიანებით უკვე ტერმინად იქცა [Rueckert, 1996:105–123]. ეკოკრიტიკა განვითარდა როგორც ფართოდ გამოყენებული ლიტერატურული და კულტურული თეორია 1990-იანი წლების დასაწყისში და შედეგად ჩამოყალიბდა ლიტერატურისა და გარემოს შესწავლის ასოციაცია (Association for the Study of Literature and Environment, 1992), რასაც მოჰყვა ამ მიმართულებით არა ერთი სამეცნიერო ჟურნალის დაარსება, რომელთა რიცხვი დღესდღეობით 20-ზე მეტია. მიუხედავად იმისა, რომ ეკოკრიტიკის ტერმინი ხშირად გამოიყენება ჰუმანიტარული მეცნიერებების სხვადასხვა ასპექტის ამ კუთხით გაანალიზებისას (მაგ. მედია, კინემატოგრაფია, ფილოსოფია, ისტორია), ის ძირითადად მაინც ლიტერატურული და კულტურული თეორიის სახით ფუნქციონირებს.

როგორც ცნობილია, 2022 წელს ტ.ს. ელიოტის „უნაყოფო მიწის“ 100 წლისთავი აღინიშნა, მრავალი საერთაშორისო აკადემიური ღონისძიება მიეძღვნა პოემასა და მისი გამოქვეყნების ისტორიას. ამ კონფერენციებსა თუ ლექციებზე განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო პოემის ისეთ ახლებურ წაკითხვას, რომლის კონტექსტშიც მთავარი ადგილი ანთროპოგენური და კლიმატის პრობლემების კულტურულ აღქმას ეკავა მიუხედავად იმისა, რომ შეუძლებელია, პოემამ რაიმე ღირებული ან პრაქტიკული წიაღსვლა შემოგვთავაზოს გლობალური დათბობის ან კლიმატის ცვლილების შესახებ, იგი მაინც ნათელს ხდის ცივილიზაციის ეკოლოგიური  „ჩახლართულობის“ გარკვეულ კვალს ტ. ელიოტის ეპოქაში. ზუსტად იმის გამო, რომ „უნაყოფო მიწა“ დაიწერა ანთროპოგენური კლიმატის პრობლემების იდენტიფიცირებამდე, მისი საშუალებით შესაძლებელია, გავეცნოთ ახლებურ, გამორჩეულ კულტურულ პერსპექტივას ისეთ ფენომენებზე, რომლებმაც თანამედროვე ადამიანი მიიყვანა თანამედროვეობის ეკოლოგიურად კრიზისულ მომენტამდე. რაც მთავარია, საშუალება გვეძლევა,  ეკოკრიტიკის მიდგომით წაკითხული ტექსტის სიმბოლური პოეტიკა ახლებურად გავაანალიზოთ და კლიმატის სიმბოლიზმი მოდერნისტული ტექსტის ერთ-ერთ სტრუქტურულ ელემენტად გამოვყოთ.

ტ. ელიოტმა ,,უნაყოფო მიწის” წერა ჯერ კიდევ 1921 წელს, შემოდგომის მიწურულს, დაასრულა შვეიცარიის ერთ-ერთ სანატორიუმში, სადაც იგი გონებრივი გადაღლისა და ემოციურად გაუწონასწორებელი მდგომარეობის გამოსასწორებლად მკურნალობდა. როგორც მისი ბიოგრაფი პ. ეკროიდი წერს, ელიოტმა პოემის შექმნა ზაფხულში დაიწყო და პირად მიმოწერაში იგი ხშირად უსვამდა ხაზს სეზონის განსაკუთრებით აუტანელ სიტუაციას - „ეს ყველაზე საშინელი გვალვის ზაფხულია - ექვსი თვეა წვეთი წვიმა არ წამოსულა“ [Ackroyd 200]. არ იქნება უადგილო იმის ფიქრი, რომ პოეტს შესაძლოა, გვალვის ეს კონკრეტული შემთხვევა აეღო და მისი აბსტრაქცია ტექსტის "მითოლოგიზირებელ" სტრუქტურაში გაეერთიანებინა. ამრიგად, ტ. ელიოტის პირადი გამოცდილება შემოდის ლექსის კონტექსტში, რომელშიც იგი შეიძლება დავუკავშიროთ პოემის გეოგრაფიულად შორეულ პეიზაჟებს, კერძოდ, ბოლო მონაკვეთის უდაბნოს. ეს და მსგავსი ასოციაციები გვაფიქრებინებს, რომ პირადი ცხოვრებიდან აღებული სახე-სიმბოლოები არასოდესაა მხოლოდ პირადი და ლირიკული, არამედ – რეზონანსული დროისა და სივრცის უფრო დიდ მასშტაბებში.

ტ. ელიოტის შემოქმედებაში „უნაყოფო მიწა“ ალბათ ყველაზე მრავალფეროვანი და „მოქნილი“ პოემაა სხვადასხვაგვარი ასოციაციური წაკითხვისთვის. ამასთან ერთად, მას სიუჟეტი არ გააჩნია, თუმცა, ამავდროულად, უამრავი არაერთგვაროვანი ასოციაციური სიუჟეტის პაროდიული სინთეზისაგან შედგება. შესაბამისად, უფრო მარტივად იბნევა როგორც მკითხველი, ისე – კრიტიკოსი, როდესაც მას თემატურად რაიმე განსაკუთრებულ და ახალ მიმდინარეობას მიაწერენ ხოლმე. პოემის გამოქვეყნების პერიდიდან მოყოლებული ხშირი იყო კრიტიკოსების მხრიდან ისეთი წიაღსვლებისა და ასოციაციების „აღმოჩენა“, რაც თვითონ ტ. ელიოტს აზრადაც არ მოსდიოდა და რისი უარყოფაც შემდგომ ხშირად დასჭირვებია. გარდა ამისა, ასეთი „დაბნეული“კრიტიკოსების ნაწილმა პოემა არა ერთხელ სოციალურ მანკიერებათა მამხილებელ ნაწარმოებად შერაცხა, როცა, რეალურად, ელიოტს, „დახვეწილ ესთეტსა და ინტელექტუალს, პოეტური შემოქმედების არცერთ ეტაპზე არ უტვირთავს საზოგადოებრივი აქტივისტის როლი“ [კობახიძე, 2015:165]. მისთვის უპირველესი საზრუნავი ყოველთვის პოეზია იყო, რომლითაც ახალ ესთეტიკურ ფორმებსა და კრიტერიუმებს ჩამოაყალიბებდა და, მართლაც, ამ ტრაგიკომიკური პათოსით სავსე პოემამ ერთხელ და სამუდამოდ შეცვალა მოძველებული პოეტური კრიტერიუმები და ახალი შინაარსი შესძინა მხატვრული სრულყოფილების ცნებას. აქედან გამომდინარე, ეკოკრიტიკა ტ. ელიოტის ნაწარმოებებში არა სოციალური ან წმინდად ეკოლოგიური, არამედ მოდერნისტულ კულტურულ-ტრადიციათა გადაფასების ტენდენციის კონტექსტში უნდა იყოს განხილული. ამ მხრივ საინტერესოა, როგორაა კლიმატის სპეციფიკა და სიმბოლიზმი დაკავშირებული პოემის ქალაქურ და გარემოს უნაყოფო თემასთან:

“April is the cruellest month, breeding

Lilacs out of the dead land, mixing

Memory and desire, stirring

Dull roots with spring rain.

Winter kept us warm, covering

Earth in forgetful snow, feeding

A little life with dried tubers“

[Eliot, 1922:1]

(პწკარედი: დაუნდობელი თვეა აპრილი, ამოზრდის / მკვდარი მიწიდან იასამანს, აურევს / ხსოვნას და სურვილს, აღაგზნებს გაზაფხულის წვიმებით ფესვებს. / ზამთარი გვათბობდა, ფარავდა / მიწას დავიწყების თოვლით, კვებავდა / გამხმარი ბოლქვებით სიცოცხლის ნამუსვრევს.^[1])

კლიმატზე ორიენტირებული სიმბოლიზმი ,,უნაყოფო მიწაში” პირველივე სიტყვიდან და სტრიქონებიდან ხდება აშკარა, სადაც სეზონური ცვლილება და წესრიგი არეულია და გაზაფხულს ზამთრის ფუნქცია აქვს შეთავსებული. მკითხველისთვის გაურკვეველი მიზეზით, ტ. ელიოტის მთხრობელი ზამთარს ამჯობინებს გაზაფხულს, მკვდარ მიწას - იასამნებს, უსიცოცხლო ფესვებს -გაზაფხულის წვიმას, დავიწყებას კი  სურვილს. ერთი მხრივ, ასეთი პესიმისტური და ქაოტური წარმოსახვის წყარო, ლექსის ისტორიული კონტექსტიდან გამომდინარე, შორს არ უნდა ვეძიოთ - 1921 წელს ევროპის შუაგულში ყოფნა ნიშნავს ახლად დასრულებული პირველი მსოფლიო ომის საზარელი შედეგების გარშემო ყოფნას, რისი მტკიცებულებაც ყველგან იყო – სამხედრო მოსამსახურეებისა და სამოქალაქო პირების ფსიქოლოგიურ და ფიზიკურ ტრავმებში, დასავლეთ ევროპის გაუბედურებულ გარემოსა და ყველა იმ უზარმაზარ ახალ სასაფლაოზე, რომლებმაც თავიდან განსაზღვრეს ამ ტერიტორიების გარემო და ფუნქცია. გასაკვირი არ არის, რომ ტ. ელიოტის ლექსი სავსეა უნაყოფო პეიზაჟებით, ბუნებრივი კატასტროფებითა და გვამებით, რომლებიც უარს ამბობენ, დამარხულები დარჩნენ. შესაბამისად, ტ. ელიოტის მთხრობელი პოემას იწყებს მეხსიერების განდევნის მცდელობით და უპირატესობას ანიჭებს ზამთრის „დავიწყების თოვლს“ (,,forgetful snow”), ხოლო მაცოცხლებელ წვიმებს არაფრად აგდებს. ამ მონაკვეთში,  მკითხველი ხვდება ტ. ელიოტისთვის დამახასიათებელ ირონიას და მოდერნიზმამდე არსებული ტრადიციული პოეტური სიმბოლიზმის (გაზაფხული - პოზიტიური კონოტაცია, ახალი სიცოცხლე, ვნება, ხოლო ზამთარი - ნეგატიური კონოტაცია, სიკვდილი და უიმედობა) აღრევას. პოეტური ტრადიციის გარდა, პოემის „აპრილი, დაუნდობელი თვე“ (,,April is the cruelest month”) ეწინააღმდეგება ნებისმიერი ადამიანის ცნობერებაში არსებულ წარმოდგენას ამ თვეზე. იგივე ითქმის „თბილი ზამთრის“ შესახებაც, რომელიც კონტრასტს ქმნის „ცივი ზამთრის“ ბუნებრივ ასოციაციასთან მიმართებაში. ამ ტრადიციული პირობითობების უარყოფით ტ. ელიოტი ხაზს უსვამს, რომ ირონია და ცინიზმი, მე-20 საუკუნის მოდერნიზმის ესთეტიკაში გავრცელებული მიდგომები, მისი პოემის დომინანტური დამოკიდებულება იქნება. პოეტი ამას ახერხებს იმდენად, რამდენადაც გვიჩვენებს სეზონებს, რომლებიც იცვლება, ჭიანურდება და უარესდება.

პოემის სიმბოლური თანმიმდევრობით ზამთარი გაზაფხულზე სასურველია და მეტიც, უმჯობესია, საერთოდ უარი ითქვას ზაფხულზე, რათა სიმბოლურად ლექსის პოეტური კლიმატი მთლიანად შეიცვალოს. მართლაც, ეკოლოგიური, მეტეოროლოგიური და კლიმატური კატასტროფები ყოველ ნაბიჯსა და ყოველ სტროფში იჩენს თავს.

პოემის ხუთი ნაწილიდან პირველში გვხვდება გვალვები, ქარიშხლები და ალუზიები შექსპირის ,,ქარიშხლიდან”; მეორე ნაწილში კი, ცეცხლი და კლეოპატრასა და დამშრალი ნილოსის ხატი, რომელიც უნაყოფო ურბანულ ლანდშაფტად გარდაიქმნება; მესამე ნაწილში, ,,ცეცხლოვან ქადაგებაში”, ავტორი აღწერს მდინარე ტემზას,  რომელიც დაბინძურებული ლონდონის პეიზაჟში მიედინება დაცლილ ბოთლებთან, მუყაოს ყუთებთან, სიგარეტის ნამწვებთან და სხვა ნაგავთან ერთად; მეოთხე ეპიზოდში ვხვდებით საზარელ ,,წყლით სიკვდილს” და მოგება-ზარალის ტალღაში ჩაძირული ვაჭრის ხატს; ლექსის მეხუთე ეპიზოდში კი, რომელსაც ასევე აქვს კლიმატთან დაკავშირებული ქვესათაური - ,,რა თქვა ქუხილმა”, ვხვდებით ისეთ ბუნების ანომალიებს, როგორებიცაა: „უნაყოფო ქუხილი წვიმის გარეშე“(“dry sterile thunder without rain“), „დაბზარული მიწა“ (“cracked earth“), „მკვდარი მთები“ (“dead mountain“) და ა.შ.

აქედან გამომდინარე, ტ. ელიოტის პოემა წარმოადგენს მთელ რიგ კლიმატის ცვლილების ეფექტებსა და სიმბოლიკას - მის პეიზაჟში ათობით მაგალითია ისეთი ამინდისა, რომელიც მწყობრიდან არის ამოვარდნილი და არცერთ ბუნებრივ ნორმას არ ერგება. წვიმს, როცა და სადაც არ უნდა წვიმდეს; ზედმეტად ცხელა იმისათვის, რომ მცენარეებმა და ცხოველებმა გაიხარონ და იცოცხლონ, პერსონაჟებს მოულოდნელად თავს ატყდებათ წყალდიდობა და ხანძარი და, რაც მთავარია, ყველა ეს სიტუაცია ატარებს ადამიანის ჩარევის უტყუარ ნიშნებს. ასეთი სიმბოლიკის პოეტური მიზეზები ნათელია - ტ. ელიოტი პოემას პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ პერიოდში წერს და იყენებს გარემოს კატასტროფების მთელ რიგს, რათა უფრო დიდი კულტურული კატასტროფისა და ადამიანური იდეალების გადაფასების პრობლემა წარმოაჩინოს. 1922 წლის კულტურული ლანდშაფტის შემხედვარე ტ. ელიოტს არ მოსწონს ის, რაც ნორმალურად მიიჩნევა - ადამიანებს ურჩევნიათ პოპულარულ სიმღერებს უსმინონ, ვიდრე ვაგნერსა და შექსპირს ეზიარონ, იჭორაონ, ვიდრე კლასიკოსები იკითხონ და ხანმოკლე საქმეებით დაკავდნენ, ხოლო ხანგრძლივ, პატიოსან ვალდებულებებზე უარი თქვან. მაშასადამე, პოემაში კლიმატური ცვლილებების გამოყენება სრულიად სიმბოლურ ხასიათს ატარებს - იგი უნაყოფო კულტურის ნიშნად შეიძლება იყოს მიჩნეული, რომლის სამომავლო პერსპექტივაც არა იმედიანი, არამედ აპოკალიფსურია.

თუ გავიხსენებთ ჯეფრი ჩოსერის ,,კენტერბერიულ მოთხრობებს”, ვნახავთ, რომ სიმბოლური პროგნოზირებადობა განსაზღვრულია, თუნდაც სტაბილური ამინდისა და გარემოს წარმოდგენით. კერძოდ, მარტის სითბო იწვევს აპრილის წვიმებს, რაც, თავის მხრივ, განაპირობებს მაისის ყვავილობასა და ბუნების თავიდან დაბადებას. მაშინ, შეიძლება ითქვას, რომ ტ. ელიოტის დროისთვის ბევრი რამ შეიცვალა. ეს ცვლილება არაა უბრალოდ ,,უნაყოფო მიწის” არეული კლიმატი, ასევე, საინტერესოა ამ აღრევის მიზეზები. პოემის მითოსი ტ. ელიოტის „შეთხზული“ არაა და არც მისი შემოქმედებითი ინტუიციის ნაყოფია. ნაწარმოების გამომსახველობით საშუალებათა ერთობლიობა დაფუძნებულია სხვადასხვა ანთროპოლოგიურ თუ ფსიქოლოგიურ წყაროებზე. პოემისადმი დართულ შენიშვნებში ელიოტი უშუალო წყაროდ ასახელებს ჯეიმზ ფრეიზერის „ოქროს რტოსა“ და ჯესი უესტონის ნაშრომს „რიტუალიდან სარაინდო რომანამდე“ – „მისგან იმდენად ვარ დავალებული, რომ ქალბატონი უესტონის ნაშრომი გაცილებით უკეთ ახსნის პოემის სირთულეებს, ვიდრე ჩემი შენიშვნები; მის წაკითხვას ვურჩევდი ყველას [...] ვისაც პოემის გაგება თავის შეწუხებად უღირს“ [Eliot, 1922:17]. გრაალის მითის მაგისტრალური სიუჟეტის მიხედვით, ამ საკრალურ თასს ქვესკნელის ძალები დაეპატრონნენ, რის გამოც დასნეულდა გრაალის „მეთევზე-მეფე“, ხოლო ციხესიმაგრის მიდამოები გაუდაბურდა. მეფე მითის ზოგიერთ სიუჟეტში გარდაცვლილია, ზოგში – დაჭრილი, ხოლო ზოგშიც იმპოტენციით დაავადებული. ჯ. უესტონის წყაროში „მეთევზე-მეფის“ იმპოტენცია უშუალოდ უკავშირდება და განაპირობებს ბუნების ძალთა უძლურებას, მიწის უნაყოფობასა და მის გაუდაბნოებას. შედეგად, მეფეს არ ძალუძს არც თავისი დაკისრებული მისიის განხორციელება და არც სიცოცხლის მიცემა ახალი თაობისთვის, რომელსაც შეეძლება მისი ამოცანის შესრულება. ჯ. უესტონის ნაშრომისა და ცალკე ,,მეთევზე-მეფის“ ისტორიის გამოყენების მეშვეობით, ტ. ელიოტი მნიშვნელოვან კავშირსა და ასოციაციას ქმნის. მისი მიხედვით, პოემის ყველა კლიმატური კატაკლიზმის მიღმა არის რაღაც უფრო მეტი, ვიდრე უბრალოდ ბუნების ძალების მოქმედება. გრაალის მითის ძირითად ვერსიებში, ,,მეთევზე-მეფის” ჭრილობა, რომელიც იწვევს იმპოტენციასა და გარემოს განადგურებას, არის ერთგვარი წყევლა, რომელიც მას გარკვეული ძალადობის გამო მიესაჯა. ამ ამბის ტომას ელიოტისეული ადაპტაციის ანალოგიები ნათელია. პირველი მსოფლიო ომის საზარელმა სიტუაციამ დაწყევლა დასავლური სამყარო, რაც ყველაზე მეტად ხილული იყო ომით განადგურებული ევროპის დაზიანებულ პეიზაჟსა და დაღუპულთა დასახიჩრებულ სხეულებში. ნაკლებად თვალსაჩინო ჭრილობებს წარმოადგენს ის ფსიქოლოგიური ტრავმა, რომელსაც იზიარებენ მოდერნიზმის ჯარისკაცები, როგორებიც არიან ,,მისის დელოუეის” სეპტიმუსი და ჯეიკ ბარნსი ჰემინგუეის ,,ფიესტადან”. ამგვარად, პოემის კლიმატზე ორიენტირებული სიმბოლიზმი მას საუცხოო მოდერნისტულ ჭრილში წარმოადგენს. ვ. ვულფის რომანში ,,შუქურისაკენ” მოახლოებული შტორმი ხელს უშლის პერსონაჟებს, მივიდნენ იქ, სადაც სურთ, რომ იყვნენ და ამით ირევა სიუჟეტის განვითარების სტანდარტული ხაზი. ჯ. ჯოისის ,,დუბლინელების” ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მოთხრობა ,,მკვდრები” ასევე უჩვეულოდ ძლიერი ქარბუქით სრულდება, რომლის სიმბოლური ფუნქცია ,,უნაყოფო მიწის“ დავიწყებულ თოვლს წააგავს. ასევე, მაგალითად, ჯონ სტაინბეკის „მრისხანების მტევნებში“ წინა პლანზე გვალვაა წამოწეული, რომელიც გამოწვეულია როგორც კლიმატური კატასტროფით, ისე ადამიანის ძალადობრივი ჩარევით ბუნებაში. ტ. ელიოტისა და მე-20 საუკუნის ისტორიული სურათის შემთხვევაში, თუ თანამედროვე ,,მეთევზე-მეფე“ და მისი სამეფო უნაყოფო და სიცოცხლეს მოკლებულია, ამ წყევლის მიზეზი ნათელია – ახლად დასრულებული პირველი მსოფლიო ომი, რომელიც შედეგი იყო არა მხოლოდ ეკონომიკური, ტერიტორიული და კოლონიური სიხარბისა, არამედ იმ ღირებულელების ნიველირებისა, რომელიც დასავლურ კულტურაში მრავალმხრივი კრიზისის სახით გამოვლინდა. ამ იდეას ნათლად ეხმიანება ნ. ბერდიაევი, როცა წერს, რომ „ჩვენ მოწმენი ვართ ახალი ისტორიის დასასრულის, ჩვენ თვალწინ ილევა ისტორიის რენესანსული პერიოდი. ძველი ევროპის კულტურა დაკნინებულია“ [Hutchinson, 2016:251]. საბოლოოდ, ,,ადამიანის დაცემა“ ყველაზე თვალსაჩინოდ მე-20 საუკუნის პოლიტიკურ თუ კულტურულ ცხოვრებაში იგრძნობა. კლასიკური ფილოსოფია დაკავებული იყო შემეცნების, გონებისა და სინამდვილის კვლევით, გონება კი საზოგადოებრივი პროგრესის საფუძველს წარმოადგენდა. თუმცა, მე-20 საუკუნეში მან ახალი და „მოულოდნელი“ ნიშნები გამოავლინა. კერძოდ ის,  რომ კაცობრიობას აქვს უნარი გაანადგუროს საკუთარი თავი, ხოლო ამ პროცესში იგი ანადგურებს საკუთარ გარემოს. ამიტომაც, შეუძლებელია აპრილი დაუნდობელი არ იყოს: ის ფიზიკური, ხორციელი და ბიოლოგიური აღორძინება, რომელიც ამ თვეს მოსდევს, აღარ არის შესაფერისი გარემო მოცემული პერიოდის რეალობასთან. ტ. ელიოტის პოემის მიწა მშრალი, უნაყოფო და სტერილურია, ვინაიდან ნაყოფიერების საწინდარი მხოლოდ დაკარგული სულიერების დაბრუნება, გრაალის მიღება და ღმერთის აღდგომაა. თუმცა, ტ. ელიოტი პირადი მიმართების კუთხით არ განიხილავს მის თანამედროვე სულიერ ტრაგედიას, არამედ განაზოგადებს ზნეობრივი ფასეულობების ძიების მარადიული მითოსური სიტუაციის ჭრილში, რითაც პოემაში წარმოსახულ სურათს უნივერსალური და გლობალური ხასიათი ენიჭება.

ამგვარად, ტ.ს. ელიოტის პოემა იქცევა უცნაურ გაფრთხილებად თანამედროვე მოვლენებსა და გამოწვევებზე, რომლებიც ეხება ეკოლოგიურად უნაყოფო აწმყოსა და მომავალს. ის, რომ ამ უნაყოფობის გამოსახატავი საუკეთესო სიმბოლო მწყობრიდან გამოსული კლიმატია, სადაც სეზონები ირევა, ტყეები ცეცხლწაკიდებულია, ხოლო სანაპიროები დატბორილი, კვლავ ადასტურებს ,,უნაყოფო მიწის“ აქტუალობასა და შესაბამისობას ჩვენი დროის კრიზისულ გარემოსთან. მხატვრული შთაბეჭდილებების უნივერსალიზაცია და მათი ზეპიროვნულ მოვლენად გარდასახვა პოემაში მითოსური სქემის გამოყენებით ხდება. ამ მხრივ, მართებულად ჟღერს ნორთროპ ფრაის ზოგადი თეორიული დებულება იმის შესახებ, რომ „მითოსი ლიტერატურული ფორმის სტრუქტურული, მაროგანიზებელი პრინციპია“ [Frye, 1998:341]. შესაბამისად, კლიმატის სიმბოლიზმი პოემის მითოსის ერთ-ერთ თანამედროვე ელემენტად გვესახება და „უნაყოფო მიწის“ ეკოკრიტიკული წაკითხვა დღევანდელი კლიმატის კრიზისის გათვალისწინებით ბევრად უფრო საზარელ და სახიფათო კონოტაციას უმატებს „უნაყოფო მიწის“ ისედაც პესიმისტურ სახე-სიმბოლოებს.

[1]მოცემული პწკარედისა და ტექსტში არსებული სხვა ციტატების თარგმანი ეკუთვნის სტატიის ავტორს - ლ.ძ.

კვლევა განხორციელდა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით (PHDF-22-869).