ცნობილია, რომ ქართული ზმნა თავისი აგებულების მიხედვით რთული ერთეულია, რასაც, უპირველეს ყოვლისა, განაპირობებს მისი მრავალპირიანობა. ამას გარდა, ზმნის ფორმაში რამდენიმე გრამატიკული კატეგორიაა წარმოდგენილი (პირი, რიცხვი, კილო, დრო, ასპექტი, გვარი, გზისობა და სხვ.). ზოგიერთი კატეგორია გამოხატულია სათანადო მორფემით, ზოგიერთი - არა. ზმნასა და აქტანტებს შორის გარკვეული სინტაქსური კავშირია: ზმნა მართავს სახელს ბრუნვაში, ხოლო სახელი მართავს ზმნას პირში. იქმნება მორფო-სინტაქსური კონსტრუქციები, რომლებიც წარმოადგენენ ქართული ენის საფუძველს. ზმნასთან შეწყობილი აქტანტების ფორმები განსაზღვრულია გარკვეული წესებით. ჩვენ გვაინტერესებს: რა არის ამ წესების განმსაზღვრელი? რა არეგულირებს ამ საკითხებს?

ერთი ცხადია, მთელი ენის სისტემა ორ კონსტრუქციას გვიჩვენებს: ცვლადს და არაცვლადს (იგულისხმება S-სა და O_პირ-ის ბრუნვათა  ცვლილება სერიების მიხედვით და S-სა და  O_ირ-ის ბრუნვაუცვლელობა ასევე სერიების მიხედვით).

ქართულ ენათმეცნიერებაში ეს საკითხი ერთი მიმართულებით განიხილება. ძირითადად ამოსავალი არის ზმნის გვარი.

არნოლდ ჩიქობავა გამოყოფს დინამიკურ და სტატიკურ ზმნებს, მაგრამ ზმნის უღლების I და II სქემაში ერთად წარმოადგენს მოქმედებითი და ვნებითი გვარის ზმნებს (იგულისხმება კონვერსია), ხოლო III სქემაში მოცემულია სტატიკური ზმნები [ჩიქობავა, 1950].

ავტორის აზრით, ვნებითი იწარმოება გარკვეული თავსართ-ბოლოსართებით მოქმედებითისაგან. რა აწარმოებს მოქმედებითს? რისგან იწარმოება მოქმედებითი? საკითხი მეტად რთულია. ზმნის უღლილების ზოგადი პრინციპები იბერიულ-კავკასიურ ენებში გვაფიქრებინებს შემდეგს: მოქმედებითი გვარი მეორეულია, ე.ი. მოქმედებითი გვარი ნაწარმოებია [ჩიქობავა, 1950: 60].

აკაკი შანიძე ქართული ზმნების უღლების ოთხ ტიპს გამოყოფს.  კლასიფიკაცია გვარის მიხედვით არის წარმოდგენილი.

I ტიპი - უღლება მოქმედებითი გვარის ზმნებისა;

II ტიპი - უღლება დინამიკური ვნებითის  ზმნებისა;

III ტიპი - უღლება საშუალ-მოქმედებითი (მედიოაქტივი)ზმნებისა;

IV ტიპი - უღლება საშუალ-ვნებითი (მედიოპასივი) ზმნებისა და სტატიკური ვნებითი გვარის ზმნებისა [ა. შანიძე, 1980: 489].

დამანა მელიქიშვილი ნაშრომში „ქართული ზმნის უღლების სისტემა" ზმნის უღლების კლასიფიკაციას დიათეზების მიხედვით წარმოადგენს. ავტორი ქართული ზმნის კონსტრუქციისა და პირთა რელაციის გამოხატვის თავისებურებათა გათვალისწინებით გამოყოფს უფრო ფართო გრამატიკულ კატეგორიას, რომელიც მოიცავს დესტინაციურ სისტემას, რეფლექსივისა და გვარის გაგებას  ერთად და მას დიათეზას უწოდებს. მისი აზრით, სწორედ დიათეზა არის ზმნის კონსტრუქციის განმსაზღვრელი და გამოყოფს 3 დიათეზას:

I დიათეზაში გაერთიანებულია არასრული და სრული კონსტრუქციის აწმყოს იდენტური სტრუქტურის (მოდელის) ზმნები - ავტოტივები და აქტივები, რომელთა MS  ბრუნვაცვალებადია სერიების მიხედვით.

II დიათეზაში გაერთიანებულია სრული კონსტრუქციის მქონე აბსოლუტურგარდაუვალი და რელატიურგარდაუვალი (ირიბგარდამავალი) დინამიკური ზმნები, რომელთა MS_სახ.  და MO_{ირ. მიც.} ბრუნვაუცვლელია სერიების მიხედვით.

III დიათეზაში გაერთიანებულია მეორეული, ინვერსიული (დატივური) კონსტრუქციის მქონე სხვადასხვა (ნარევი) სტრუქტურის ზმნები. ეს დიათეზა ზმნის პირების ინვერსიის გზითაა მიღებული და ხშირად პირის დაკარგვის შედეგადაა ჩამოყალიბებული [მელიქიშვილი, 2001: 68].

თითოეული დიათეზა რთული ერთეულია. მასში წარმოდგენილია რამდენიმე გრამატიკული კატეგორია და მოცემულია მათი ურთიერთმიმართება.

ქართული ზმნის გვართან დაკავშირებით საინტერესოა ბესარიონ ჯორბენაძის მონოგრაფია „ზმნის გვარის ფორმათა წარმოებისა და ფუნქციის საკითხები ქართულში". გვარის კატეგორია მჭიდროდ უკავშირდება ზმნის სხვა კატეგორიებს და ზოგი მათგანის ბუნების გარკვევა მხოლოდ ზმნის გვარის წარმოქმნისა და წარმოების თავისებურებების გათვალისწინებით ხდება შესაძლებელი. ზმნის გვარი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ზმნის უღლილების სისტემაზე, რამაც განაპირობა ის ფაქტი, რომ უღლილების ტიპები ქართულში სწორედ გვარის მიხედვითაა განაწილებული (ავტორს მხედველობაში აქვს ა. შანიძის უღლების ტიპები, - მ.ნ.) [ჯორბენაძე, 1975: 3].

ნაშრომში წარმოდგენილია  ზმნის გვარის რაობის განმსაზღვრელი დებულებები. საბოლოოდ ბ. ჯორბენაძე მიდის იმ დასკვნამდე, რომ გვარი არის სინტაქსური ან სინტაქსურ-მორფოლოგიური კატეგორია. ზმნის გვარი თავისი შინაარსით აუცილებლად გულისხმობს წინადადების გარკვეულ კონსტრუქციას,  სუბიექტის გარკვეულ დამოკიდებულებას ზმნით გადმოცემული მოქმედებისადმი. რაც შეეხება ამ სინტაქსური მოვლენის მორფოლოგიურ გამოხატვას, ეს ხდება მხოლოდ ენათა გარკვეულ ნაწილში [ ჯორბენაძე, 1975: 10].

ამგვარი განმარტება საშუალებას გვაძლევს გამოვყოთ მხოლოდ აქტიური და პასიური, მხოლოდ მოქმედებითი და ვნებითი გვარის ზმნები, რადგან ქართულში ქვემდებარის აქტიურობის მიხედვით გაჭირდება მოქმედებითი და საშუალი გვარის ერთმანეთისაგან გამიჯვნა. როგორც ცნობილია, ა. შანიძე მოქმედებით და საშუალ გვარს ერთმანეთისაგან პირდაპირი ობიექტის ქონა-არქონის მიხედვით ასხვავებს, ანუ იმის გათვალისწინებით „მოქმედება სხვა პირზეა დამართული, თუ არა" [შანიძე, 1980: 280]. გვარის განსაზღვრისას პირდაპირ ობიექტზე მითითება ბ. ჯორბენაძეს არ მიაჩნია მიზანშეწონილად, რადგან ასეთი განმარტებისას იშლება ზღვარი გვარსა და გარდამავლობას შორის.  ჩვენც ამ აზრს ვიზიარებთ, რადგან საქმე გვაქვს ორ სხვადასხვა კატეგორიასთან. საგულისხმოა, რომ არსებობს ენები, რომლებსაც აქვს გარდამავლობის კატეგორია, მაგრამ არა აქვთ ჩამოყალიბებული გვარის კატეგორია. ასეთი შემთხვევები გვხვდება მთის კავკასიურ ენებში.

რაც შეეხება საშუალ გვარს, ა. შანიძე ორ ტიპს წარმოგვიდგენს: საშუალ-მოქმედებითსა და საშუალ-ვნებითს (რომელთაც აქვთ მხოლოდ აწმყოს წრის მწკრივების ფორმები), ხოლო მათი სახელწოდება განისაზღვრება იმის მიხედვით, რომელი გვარის ზმნის ფორმებს გამოიყენებენ ისინი შემდგომი მწკრივების წარმოებისას. საყურადღებოა რ. ენუქაშვილის მოსაზრება საშუალ გვართან დაკავშირებით: არ შეიძლება ერთ სიბრტყეზე განვიხილოთ მედიოაქტივები და მედიოპასივები. მედიოაქტივი ზმნები, რომლებიც საშუალი გვარის უმეტესობას წარმოადგენს, ისევე გამოხატავენ S მოქმედებას, როგორც მოქმედებითი გვარის ზმნები [Енукашвили,1974: 6]. გარკვეული წინააღმდეგობა არსებობს ზოგადად ვნებითი გვარის განმარტებაშიც. ვნებითი გვარის ზმნები გამოირჩევიან პასივობის ფუნქციით, რაც ქართულ ენაში ყოველთვის არ დასტურდება. მაგ.: ასეთია ვნებითად მიჩნეული ზმნები,  ე. წ. დეპონენსები [შანიძე, 1980: 96], რომლებიც გამოხატავენ აქტიურ მოქმედებებს: იგინება, ეზიდება, ელაპარაკება და სხვ. ასევე შეიძლება ორ ფორმას სემანტიკის თვალსაზრისით აქტიური სუბიექტი ჰქონდეს და ამით ისინი ერთმანეთისაგან არ განსხვავდებოდნენ, მაგრამ ორი სხვადასხვა გვარის ზმნა იყოს. მაგ.: ვმალავ - S აქტიურია და მოქმედებს ობიექტზე (ზმნა - მოქმედებითი გვარისა), მაგრამ ვიმალები - S კვლავ აქტიურია, მხოლოდ არ გააჩნია სამოქმედო ობიექტი (ზმნა - ვნებითი გვარისაა).

საყურადღებოა, რომ ა. შანიძე ქართულში გვარის დეფინიციის დროს ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ფაქტორად მიიჩნევს კონვერსიას, გვარის ფორმებს ერთმანეთის მიმართ კონვერსიული დამოკიდებულება აქვთ. ქართულში კარგად უპირისპირდება ერთმანეთს მოქმედებითი და ვნებითი, ურთიერთობა აქტივსა და პასივს შორის ისეთია, რომ ერთი წარმოადგენს მეორის მობრუნებულ სახეს [შანიძე, 1980: 281]. კონვერსიის აუცილებელი პირობაა, რომ კონვერსიული წყვილი ერთმანეთისაგან განსხვავდებოდეს პირთა რაოდენობის მხრივაც, რაც გამოწვეულია აქტიური, სუბიექტური პირის, დაკარგვით. მოქმედებითი და ვნებითი გვარი გაიაზრება, როგორც ორი განსხვავებული ფორმა. ამავე დროს, როგორც უკვე აღნიშნული იყო, მათ შორის არსებობს კონვერსია, რაც არის ნიშანი იმისა, რომ ეს ორი ფორმა ერთმანეთს უპირისპირდება გვარის კატეგორიის მიხედვით. თავისთავად კონვერსია სემანტიკური მოვლენაა: აქტიური სუბიექტის გაქრობის შემდეგ პირდაპირი ობიექტი იკავებს სუბიექტის ადგილს. შესაბამისად იცვლება კონსტრუქციაც და ზმნის ფორმაც. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს  ერთდროულად ორ პროცესთან, რომლებიც ერთმანეთის პარალელურად მიმდინარეობს. გარდამავალი ზმნა ხდება გარდაუვალი, რადგან იკარგება აქტიური სუბიექტი და პირდაპირი ობიექტი იკავებს სუბიექტის ადგილს, ანუ ის აღარ არის პირდაპირი ობიექტი და ზმნა ხდება გარდაუვალი. ამავე დროს კონვერსიის წესებიც დაცულია, ხდება პირის კლება.

მაგ.:      

ვანო აშენებს სახლს (აშენებს ის (S), მას (O_პირ.) - მოქმედებითი გვარი);

სახლი შენდება (შენდება ის (S) - ვნებითი გვარი).

ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ამ შემთხვევაშიც გარდამავლობა არის ძირითადი, რადგან როგორც გარდაუვალ, ისე გარდამავალ ზმნებში პირის მატება ან კლება სხვადასხვა პროცესთან არის დაკავშირებული და არა მხოლოდ კონვერსიასთან.

მაგ.:      

დედა კერავს კაბას (ის, მას - ორპირიანი, მოქმედებითი გვარი);

დედა უკერავს კაბას შვილს (ის, მას, მას - სამპირიანი, მოქმედებითი გვარი).

ორივე ზმნა მოქმედებითი გვარისაა.

მაგ.:      

ვანო იზრდება (ის - ერთპირიანი, ვნებითი გვარი);

ვანო ეზრდება დედას (ის, მას - ორპირიანი, ვნებითი გვარი).

ორივე ზმნა ვნებითი გვარისაა.

საყურადღებოა, რომ კონვერსია არ გვაქვს მოქმედებითი და საშუალი გვარის ზმნებს შორის, არც ვნებითსა და საშუალი გვარის ზმნებს შორის. რა ურთიერთობაა გორდება და გორავს ზმნებს შორის კონვერსიის თვალსაზრისით? ცხადია, არავითარი. ასეთ შემთხვევაში, თუ კონვერსიიდან ამოვალთ, შეიძლება ითქვას, რომ საშუალი გვარის ცალკე გამოყოფა ეჭვქვეშაა. მაგრამ  რომელ გვარს მივაკუთვნოთ ზმნები: წუხს, დუღს, ტირის, კივის, ცეკვავს და სხვ. როგორც ცნობილია, ამ ტიპის ზმნებს, ა. შანიძისაგან განსხვავებით, არნ. ჩიქობავა უგვარო ზმნებს უწოდებს.  როგორ აიხსნება დაპირისპირება: აწუხებს - წუხს, ატირებს - ტირის, ამღერებს - მღერის და ა.შ. ზმნებს შორის.  ბ. ჯორბენაძის აზრით, აწუხებს - წუხს ტიპის ზმნები ერთმანეთს უპირისპირდება უკუქცევითობის თვალსაზრისით. აწუხებს - უკუუქცევითია, ხოლო წუხს - უკუქცევითი. დაპირისპირება მათ შორის ამჟამად მხოლოდ ფუნქციურია. უკუქცევითობის ნიშანი ი-, მხოლოდ უღლების დროს გამოჩნდება [ჯორბენაძე, 1975: 79]. მაგ.: წუხს - იწუხებს - აწუხებს, ამღერებს - იმღერებს, ატირებს - იტირებს.

ამას გარდა, აწუხებს - წუხს ტიპის ზმნები ერთმანეთს უპირისპირდება დინამიკურობა-სტატიკურობის მიხედვითაც. არნ. ჩიქობავას აზრით, სტატიკური ზმნები ენის განვითარების იმ საფეხურს უნდა ასახავდნენ, როდესაც ზმნა მდგომარეობას აღნიშნავდა და ეს მდგომარეობა თვისების მსგავსად უცვლელი იყო დროში [ჩიქობავა, 1950: 51]. მაგრამ დინამიკურობის შეძენას სემანტიკურად თან მოჰყვა დროის გაგებაც. მაგალითები: ტირის (სტატიკური) - ატირებს (დინამიკური, ახლანდელი დრო), წუხს (სტატიკური) - აწუხებს (დინამიკური, ახლანდელი დრო) ამრიგად, ბ. ჯორბენაძის აზრით, ე. წ. საშუალი გვარის ზმნები თავისი წარმოშობით, თავდაპირველი ბუნებით სხვა არაფერია, თუ არა გარკვეული გარდამავალი ზმნებისგან ნაწარმოები უკუქცევითი ფორმები. აწუხებს - წუხს ფორმები ერთმანეთს უპირისპირდება არა გვარის, არამედ უკუქცევითობის თვალსაზრისით. წუხს ფორმა არსებითად გარდაუვალი მოქმედებითი კი არ არის, არამედ უკუქცევითი მოქმედებითია, სადაც სუბიექტი თავისივე მოქმედების ობიექტია. უკუქცევითი ფორმა თავისი მნიშვნელობით სტატიკურიცაა. იგი შეიძლება გარდამავალიც იყოს. ამავე დროს ის შესაბამისი უკუუქცევი აქტიური დინამიკური ფორმის საოპოზიციო ცალია [ჯორბენაძე, 1975: 79]. ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ ატირებს - ტირის, ამღერებს - მღერის ტიპის ფორმები ერთმანეთს უპირისპირდებიან არა გვარის (ყველა მოქმედებითი გვარისაა, აქტიურია), არამედ უკუქცევითობის თვალსაზრისით. მაგ.: ატირებს, ამღერებს - უკუუქცევითია; ტირის, მღერის - უკუქცევითი (ბ. ჯორბენაძის მიხედვით).  ჩვენი აზრით, აღნიშნულ შემთხვევებში პირველად კაუზატივთან გვაქვს საქმე.

ამრიგად, კაუზატივი  და უკუქცევითობა ცალკე მდგომი ენობრივი მოვლენები, დამოუკიდებელი გრამატიკული კატეგორიებია, რაც არ ნიშნავს გვარის კატეგორიას, არც გარდამავლობას და არც დინამიკურობა-სტატიკურობას. ჩამოთვლილი კატეგორიები სულ სხვადასხვა ენობრივი ცნებებია და მათი გამიჯვნა აუცილებელია. ისინი ჩვეულებრივ ზმნის ფორმაში ერთდროულად არიან წარმოდგენილი ისევე, როგორც სხვა გრამატიკული კატეგორიები. მაგ.: უშენებდეს ფორმაში ერთდროულად არის წარმოდგენილი დროის, კილოს, გვარის, ქცევისა და ა.შ. კატეგორიები.

ბ. ჯორბენაძის აზრით, გვარის კატეგორიის განსაზღვრა, როგორც მორფოლოგიურ-სინტაქსური კატეგორიისა, რომელიც ზმნის გარკვეული ფორმით აღნიშნავს ქვემდებარისა და შემასმენლის ურთიერთობას ქვემდებარის აქტიურ - პასიურობის თვალსაზრისით, ქართულისათვის ყოველთვის მისაღები არ არის. [ჯორბენაძე, 1975: 83].

ამ მოსაზრებას იზიარებს დამანა მელიქიშვილიც. მისი აზრით, ქართულში გვარის კატეგორია არ არის მკვეთრად გამოყოფილი რეფლექსივისაგან. თუმცა,  იგი აღნიშნავს, რომ ა. შანიძემ თანამედროვე ქართული ზმნის სისტემაში წარმატებით მოახდინა დიფერენცირება გვარისა და ვერსიის (ქცევის) კატეგორიებისა, მაგრამ მაინც, ვერც ფორმალური და ვერც სემანტიკური თვალსაზრისით, ვნებითი და საშუალი    გვარის კატეგორიათა გამოყოფა ვერ აკმაყოფილებს გვარის კატეგორიის იმ გაგებას, რომელიც ზოგად ენათმეცნიერებაშია მიღებული და უნივერსალურია [მელიქიშვილი, 2001:65].  ამის მიზეზად ავტორი მიიჩნევს ქართული ზმნის პოლიპერსონალიზმს.

ჩვენ სავსებით  ვიზიარებთ ბ. ჯორბენაძისა და დ. მელიქიშვილის მოსაზრებებს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით და ვფიქრობთ, რომ გვარი ქართულში არის სემანტიკური კატეგორია, რომელიც გულისხმობს ურთიერთობას სუბიექტსა და ზმნით გამოხატულ მოქმედებას შორის და აღნიშნული კატეგორია ჩამოყალიბების პროცესშია, რასაც ადასტურებს სტატიკური ზმნის ფორმების ცვლა [Сухишвили, 1971: 23].

გვარი რომ სემანტიკური კატეგორიაა, ბ. ჯორბენაძე ასეთი მაგალითებითაც ამტკიცებს: ძევს, ხევს. ეს ზმნები ფორმის მიხედვით იდენტურია. განსხვავება მხოლოდ შინაარსშია, რაც განაპირობებს პირველის გარდაუვალობას, ხოლო მეორის გარდამავლობას. მათი ფორმობრივი გარჩევა მხოლოდ უღლების პარადიგმებში არის შესაძლებელი. სუბიექტი ორგვარი შეიძლება იყოს - აქტიური და პასიური, რასაც ძირითადად კონტექსტი განსაზღვრავს, რაც იწვევს სიტყვათა შესაბამის დაჯგუფებას. ამ ჯგუფში მკვიდრდება შესაბამისი გრამატიკული ფორმები, რომლებიც უკვე ფორმობრივად ასხვავებენ გარდამავალი მოქმედების შემცველ წინადადებას გარდაუვალისაგან. რაც გვაძლევს განსხვავებას გარდამავალ და გარდაუვალ ზმნებს შორის.

კონკრეტულ ენაში განვითარების გარკვეულ საფეხურზე ყალიბდება გარდამავალი და გარდაუვალი ზმნების ჯგუფები, რაც, უპირველეს ყოვლისა, სემანტიკით არის განპირობებული. მაგრამ პირველი ტიპის ზმნებისაგან იწარმოება შემდეგ მეორე ტიპის ზმნები. მაგ.: გარდაუვალი სემანტიკის ზმნისაგან, ვთქვათ, თბება (ვნებითი გვარი), იწარმოება გარდამავალი ათბობს (მოქმედებითი გვარი). ასევე წერს  (მოქმედებით გვარი) გარდამავალი სემანტიკის ზმნისაგან იწარმოება გარდაუვალი იწერება (ვნებითი გვარი).

ამ წარმოებული ფორმების საფუძველი თვით კონსტრუქციაში უნდა ვეძებოთ.

ხოლო თვით ამ ზმნების გარდამავალ და გარდაუვალ ვარიანტებს შორის განსხვავებას მივყავართ ზმნის გვარის ფორმათა გამოყოფამდე [Менщанинов, 1967:95].

ამრიგად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ, ზოგადად, გარდამავლობის კატეგორიის ჩამოყალიბება წინ უსწრებს  გვარის კატეგორიის ჩამოყალიბებას (რასაც ძალიან ბევრი ენათმეცნიერი აღნიშნავს), როგორც ეს არის მთის კავკასიურ ენებში, კერძოდ, ხუნძურში.

გვარის ფორმების დაპირისპირება შესაძლებელი გახდა მხოლოდ მას შემდეგ, როცა ქვემდებარე და დამატება საბოლოოდ გამოეყვნენ ერთმანეთს, როგორც დამოუკიდებელი კატეგორიები. სუბიექტ-ობიექტის ურთიერთგამოყოფა უშუალოდ უკავშირდება საკითხს წინადადების კონსტრუქციის შესახებ, რადგან სუბიექტ-ობიექტის ჩამოყალიბება სწორედ წინადადების კონსტრუქციაში პოულობს თავის საფუძველს, რაც, თავის მხრივ, დაკავშირებულია მათი ბრუნვის ფორმებით გაფორმებასთან [ჯორბენაძე, 1975: 19.].

ვარაუდობენ, რომ გვარი, როგორც ზმნის კატეგორია, ქართულში შედარებით გვიან ჩამოყალიბდა და მისი ფორმირების პროცესი დღესაც არ არის დასრულებული [ჯორბენაძე, 1975: 31]. გვარის ფორმები ყალიბდება გარდამავალი და გარდაუვალი ზმნების ურთიერთდაპირისპირებულ ფორმათა საფუძველზე. ენა სპეციალური აფიქსების საშუალებით აწარმოებს არა მარტო ვნებითი გვარის ფორმებს (ვნებითი გვარის მაწარმოებელი ხმოვანი პრეფიქსების შესახებ განსხვავებული აზრიც არსებობს, რაც არ წარმოადგენს ჩვენი კვლევის ობიექტს), არამედ  ზოგჯერ მოქმედებითი გვარის ფორმებსაც. ასევე ერთმანეთისაგან განსხვავდება გარდამავალი და გარდაუვალი ზმნის ფორმებიც. ერთი ცხადია, გვაქვს მხოლოდ ორი კონსტრუქცია: ცვლადი და არაცვლადი და ეს განსხვავება ზმნის ფორმებშიც აისახება.  კერძოდ, მყოფადში (შეიძლება აწმყოშიც) გარდაუვალ ზმნებს, როგორც წესი, აქვს დაბოლოება -ები/-ება (რომელიც ქართულ საენათმეცნიერო ლიტერატურაში  დინამიკური ვნებითის დაბოლოებადაა მიჩნეული. რამდენიმე ზმნას აქვს -ევი/ევა ან -ობი/ობა). არა აქვს მნიშვნელობა აღნიშნული ფორმა საუღლებელი ზმნისათვის საკუთარია თუ ნასესხები. მთავარია, რომ -ები/-ება დაბოლოების მქონე ზმნებს აუცილებლად არაცვლადი კონსტრუქცია აქვს. არც ერთი შემთხვევა არ დასტურდება ენაში, რომ -ები/-ება დაბოლოების მქონე ზმნა ქმნიდეს ცვლად კონსტრუქციას, თუნდაც სამპირიანი ზმნა იყოს. არსებობს ასეთი მაგალითებიც, როდესაც ერთი და იმავე ძირის მქონე ზმნას, ორპირიანს, ცვლადი კონსტრუქცია აქვს, ხოლო სამპირიანს - არაცვლადი.

მაგ.:      

ნიკო თამაშობს ბურთს;                  ნიკო ეთამაშება ბურთს ამხანაგს;

ნიკომ ითამაშა ბურთი.                  ნიკო ეთამაშა ბურთს ამხანაგს.

ასეთი მაგალითები ცოტა არ არის.

ჩვენი აზრით, -ები-  და  ებამორფემიანი ზმნის ფორმა გარკვეულ კონსტრუქციას მოითხოვს, რაც, თავის მხრივ, გარდამავლობას უკავშირდება.

ზმნები, რომლებსაც მყოფადში არა აქვთ -ები/-ება დაბოლოება, ცვლადი კონსტრუქციისაა - გარდამავალია. მათ შორის არის ყველა მოქმედებითი გვარის ზმნა და ე.წ. საშუალ-მოქმედებითი, რომლებსაც ჩვენ პოტენციურად გარდამავლ ზმნებს ვუწოდებთ. ისინი ძირითადად უკუქცევით ფორმებს აწარმოებენ. მაგ.: სადილობს, ისადილა (სადილი), ცეკვავს, იცეკვა (ცეკვა) და ა.შ.

რაც შეეხება არაცვლად კონსტრუქციას, აქ შედის გარდაუვალი ზმნები. ა. შანიძის კლასიფიკაციის მიხედვით, ყველა ტიპის ვნებითი: დინამიკური,  სტატიკური და  საშუალ-ვნებითები.

დინამიკური ვნებითები საკუთარ ფორმებს აწარმოებენ, ხოლო ყველა დანარჩენს ჩაენაცვლება ისეთი ფორმები, რომლებსაც ექნება -ები/-ება დაბოლოება. მაგ.:               

დგება (დინამიკური ვნებითი) - ადგება;

აფენია (სტატიკური ვნებითი) - (და)ეფინება;

დგას (საშუალ ვნებითი) - იდგება.

ქართულში ზმნასთან დაკავშირებული ყოველი  პირი ზმნის სემანტიკაში აისახება და თითოეულ პირს თავისი გრამატიკული ფუნქცია აქვს, რომელიც შესაბამისი ფორმითაა წარმოდგენილი. ევროპულ ენებში კი მხოლოდ ერთი პირი აისახება ზმნის სემანტიკაში, ამიტომ ის ყოველთვის ერთი ფორმით არის მოცემული (იგულისხმება ზმნასთან შეწყობილი ნაცვალსახელი). ქართული ზმნის პოლიპერსონალიზმთან არის დაკავშირებული სწორედ ზმნასთან შეწყობილი აქტანტების ფორმები, რომლებიც გარდამავლობით განისაზღვრება: თუ ზმნა გარდაუვალია აქტანტების ბრუნვები უცვლელია; თუ ზმნა გარდამავალია - აქტანტების ბრუნვები ცვალებადია სერიების მიხედვით, რაც მნიშვნელოვანია, რადგან სხვაობა გარდაუვალ და გარდამავალ ზმნებს შორის აუცილებლად უნდა გამოიხატოს. ქართულში ის გამოხატულია S-სა და O_პირ-ის ბრუნვაცვალებადობით, რის შედეგადაც ვიღებთ სწორედ ცვლად კონსტრუქციას.

მაშასადამე, ქართული ზმნის კონსტრუქცია განისაზღვრება არა S-ის აქტიურობა-პასიურობით, არამედ გარდამავლობით. სამოქმედო ობიექტის არსებობა ზმნაში თავისთავად აქტიურ სუბიექტს გულისხმობს. თუ ჩვენ მოქმედებითი გვარის ზმნის განსაზღვრისას აღვნიშნავთ, რომ ის არის აქტიური         S-ის  მქონე, რომელსაც გააჩნია სამოქმედო ობიექტი, ხოლო საშუალი გვარი არის  აქტიური, რომელსაც არ გააჩნია სამოქმედო ობიექტი, მაშინ გვარი და გარდამავლობა იდენტური კატეგორიები აღმოჩნდება, რაც ასე არ არის.

ჩვენი აზრით, გვარი ქართულში სემანტიკური კატეგორიაა, რომელიც ჩამოყალიბების პროცესშია, ზმნის კონსტრუქციებს კი გარდამავლობა განსაზღვრავს. გარდაუვალი ზმნებისათვის დამახასიათებელია მყოფადში -ები /  -ება მორფემით წარმოებული ფორმები. მყოფადის ფორმის ჩამოყალიბებამ ერთგვარად განსაზღვრა ზმნის უღლების სისტემები, რომლებიც მკვეთრად გაემიჯნა ერთმანეთს. ეს მოვლენა ფორმების წარმოებაშიც გამოიხატა, რასაც ჩვენ სწორედ -ები/-ება დაბოლოებას ვუკავშირებთ, რომელიც ექნება გარდაუვალ ზმნებს მყოფადში. ამ დაყოფას მე-3 სუბიექტური პირის აღმნიშვნელი მორფემებიც დაექვემდებარა და სხვა მორფემებიც (რომელთა შესახებ ჩვენ აქ არ შევჩერდებით).

ჩვენთვის მთავარია შემდეგი: საკითხს განვიხილავთ არა ცალკეული ფორმის ან კატეგორიის მიხედვით, არამედ მთლიანობაში, მთელ კონსტრუქციას, რაც არის ენის საფუძველი.

ქართული ზმნის უღლების სისტემა ორ ძირითად კონსტრუქციას გვიჩვენებს: ცვლადს და არაცვლადს. ხოლო ისინი, თავის მხრივ, სხვა გრამატიკული კატეგორიების გათვალისწინებით, შეიძლება ორ ქვეჯგუფად დავყოთ:

ცვლადი:

1. გარდამავალი ზმნები (ხატავს, გრეხს, აშენებს, წერს და ა.შ.);
2. პოტენციურად გარდამავალი ზმები (ცეკვავს, ცხოვრობს, ტირის, ჩივის და ა.შ.).

არაცვლადი:

1. გარდაუვალი პირდაპირი წყობის ზმნები (იზრდება, თბება, ეფერება, ემალება და ა.შ.).
2. გარდაუვალი ინვერსიული წყობის ზმნები (მაქვს, მყავს, მიყვარს, მშია და ა.შ.).